Sinir Sisteminin Genel Özellikleri Ve Merkezi Sinir Sistemi

Sinir sistemi, canlıların gerek kendisinde gerekse çevresinde meydana gelen olaylarla ilişkisini sağlayan sistemdir. Bu sistemi, uyarıları merkeze getiren afferent lifler, bu uyarıları değerlendiren merkez ve uyarıları merkezden çevreye götüren efferent lifler oluşturur.

Sinir sistemini, sinir hücreleri oluşturur. Uzantılarıyla birlikte bir sinir hücresine nöron denir. Bir sinir hücresinde dendrit ve akson adı verilen iki uzantı bulunur.

Nöronlar fonksiyonlarına göre motor, duyu ve ara nöron olmak üzere üçe ayrılır. Motor nöronlar, merkezi sinir sisteminden aldığı uyarıyı çevreye (organ, kas vs) götüren nöronlardır. Duyu nöronlar, çevreden aldığı uyarıyı merkeze götürürler. Ara nöronlar ise, merkezi sinir sisteminde bulunan nöronlar arasındaki ilişkiyi sağlarlar.

Sinir sistemi, anatomik olarak merkezi sinir sistemi ve periferik sinir sistemi olmak üzere iki kısımdan oluşur. Merkezi sinir sistemi kafatası boşluğu içinde bulunan beyin ve canalis vertebralis içinde bulunan omurilik (medulla spinalis)’ten meydana gelir. Çevresel sinir sistemi, merkezi sinir sistemi dışında kalan tüm sinirler, sinir düğümleri ve sinir ağlarından oluşur. Bu sinirlerin görevi, merkezi sinir sistemi ile organlar arasındaki ilişkiyi sağlamaktır.

Sinir sistemi fonksiyonel olarak da serebrospinal sinir sistemi ve otonom sinir sistemi olmak üzere ikiye ayrılır. Serebrospinal sistem isteğe bağlı fonksiyonları yönetir. Otonom sinir sistemi, canlının isteğine bağlı olmadan bağımsız çalışan bir sistemdir.

Medulla spinalis (omurilik), foramen magnum’dan itibaren başlar. Sacrum’un ortalarına kadar uzanır. Arka ucu, incelip daralarak koni şeklini alır. Buradan çıkan ince iplikler ilk kuyruk omuru düzeyine kadar uzanırlar.

Medulla spinalis’in her iki yanından simetrik olarak spinal sinirler çıkar. Medulla spinalis, spinal sinirlerin çıkış yerine göre isimlendirilir. Buna göre medulla spinalis, boyun bölümü (pars cervicalis), göğüs bölümü (pars thoracalis), bel bölümü (pars lumbalis), sağrı bölümü (pars sacralis) ve kuyruk bölümü (pars caudalis) olmak üzere beş kısma ayrılır.

Medulla spinalis, hem renk hem de yapı bakımından farklı iki maddeden oluşmuştur. Bunlardan biri medulla spinalis’in ortasında yer alan ve gri renkli olan kısım (substantia grisea), diğeri ise dışta bulunan ve beyaz renkte olan (substantia alba) bölümdür. Enine yapılan mikroskopik kesitlerde medulla spinalis’in ortasında yer alan gri bölümü “H“ harfi ya da kelebek şeklindedir.

Beyin, arka beyin (medulla oblongata, pons ve beyincik), orta beyin (tectum mesencephali, tegmentum mesencephali, pedunculus cerebri) ve ön beyin (diencephalon ve telencephalon )olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Beyin, iki yarımküreden oluşmuştur. Bu yarımküreler, ortada beyaz maddeden yapılmış bir oluşumla birbirleriyle birleşirler. Üst yüz üzerinde sulci adı verilen girintiler ile gyri denen çıkıntılar bulunmaktadır.

Beyin yarımkürelerine kesit yapılarak incelendiğinde, gri maddenin dışta, beyaz maddenin ise içte bulunduğu görülmüştür.

Beyin yarım kürelerinin içindeki boşluğa ventriculus lateralis denir.

Beyin ve medulla spinalis dıştan içe doğru dura mater, arachnoidea ve pia mater olmak üzere üç zar tarafından sarılmıştır.

Beyin-omurilik sıvısı (BOS)’nın büyük çoğunluğu ventriculus lateralis’te yapılır. BOS, ventriculus lateralis’ten foramen interventriculare vasıtasıyla üçüncü beyin boşluğuna (ventriculus tertius), daha sonra buradan da orta beyin kanalıyla dördüncü beyin boşluğuna geçer. Burdan dördüncü beyin boşluğunda bulunan delikler aracılığıyla cavum subarachnoidale’ye geçerek genel dolaşıma katılır.