Vergi Hukukun Süreler -Sürelerin Hesaplanması- Zaman Aşımı

Vergi hukukunda süreler; yükümlü ve sorumlular için ödevlerin yerine getirilmesi bakımından bir belirlilik, kesinlik ve güvence sağlarken, vergi alacaklısı bakımından da alacağın süratle ve etkili olarak toplanması amacını taşır.

Süreler

VUK’a göre, vergi işlemlerinde ve uyuşmazlıklarında süreler kanunla belli edilir. Vergi yargısına ilişkin süreler İYUK’da düzenlenmiştir. VUK süreler konusunda da bu kanuna tabi bütün vergi, resim ve harçlar için uygulanabilecek genel hükümler getirmiştir.

Sürelerin Hesaplanmasi

Süre gün olarak belli edilmişse başladığı gün hesaba katılmaz ve son günün tatil saatinde biter. Süre hafta veya ay olarak belli edilmişse, başladığı güne, son hafta veya ayda tekabül eden günün tatil saatinde biter. Sürenin bittiği ayda, başladığı güne tekabül eden bir gün yoksa süre o ayın son gününün tatil saatinde biter. Sonu belli bir gün ile tayin edilen sürelerde, süre o günün tatil saatinde biter. Resmî tatil günleri süreye dâhildir. Sürenin son günü resmî tatile rastlarsa, bu durumda süre tatili takip eden ilk iş gününün tatil saatinde biter.

Sürelerin Uzamasi

Kanuni süreler kural olarak değiştirilemez ve uzatılamaz. Ancak kanun koyucu mücbir sebep, ölüm hâli ve zor durum gibi hâllerde bu kuralı yumuşatmak ve uygulanması gereken müeyyideleri kaldırmak ya da hafifletmek ihtiyacını duymuştur.

Mücbir Sebep

VUK’un 15’inci maddesi, mücbir sebeplerin ortaya çıkması hâlinde, bu sebepler ortadan kalkıncaya kadar sürelerin işlemeyeceğini ve tahakkuk zaman aşımının da işlemeyen süreler kadar uzayacağını hükme bağlamıştır.

Ölüm Hâli

VUK, vergi kanunlarında hüküm bulunmayan hâllerde, ölüm sebebiyle mirasçılara geçen ödevlerin yerine getirilmesinde bildirme ve beyanname verme sürelerine üç ay ilave edileceğini öngörmektedir.

Zor Durum

VUK’un 17’nci maddesine göre, zor durumda bulunmaları hasebiyle vergi muamelelerine müteallik ödevleri süresi içinde yerine getiremeyecek olanlara, kanuni sürenin bir katını, kanuni sürenin bir aydan az olması hâlinde bir ayı geçmemek üzere, Hazine ve Maliye Bakanlığınca münasip bir mühlet verilebilir.

Vergi Hukukunda Zaman aşımı

Kanunlarla öngörülen süreler içinde vergi alacağının tarh ve tahsil edilememesi hâlinde, artık bu işlemler yapılamaz ve borçludan vergi alacağı talep edilemez.

Zaman Aşımı Sürelerinin Hukuki Niteliği

Borçlar hukukunda zaman aşımı hâkim tarafından resen dikkate alınamaz, ancak borçlu tarafından bir def'i olarak ileri sürülebilir. Zaman aşımına uğrayan özel bir alacak eksik bir borç hâline gelir ve alacaklının talep hakkı ortadan kalkmaz. Vergi hukukunda ise zaman aşımı bir def'i olmayıp vergi dairesi ve hâkim tarafından, resen dikkate alınacaktır.

Tahakkuk Zaman Aşımı

VUK’a göre, vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından itibaren beş yıl içinde tarh ve yükümlüye tebliğ edilmeyen vergiler zaman aşımına uğrar. Vergi ziyaı cezasında, cezanın bağlı olduğu vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın birinci gününden; özel usulsüzlük suçlarında usulsüzlüğün yapıldığı yılı takip eden yılın birinci gününden başlayarak beş yıl; 352’nci maddedeki usulsüzlük suçlarında ise, usulsüzlüğün yapıldığı yılı takip eden yılın birinci gününden başlayarak iki yıl içinde kesilmeyen cezalar zaman aşımına uğrar.

1. Başlangıcı: Tahakkuk zaman aşımının başlangıcı, vergi alacağının doğduğu yılı takip eden yılın birinci günüdür. Tahakkuk zaman aşımı süresi vergi ziyaı suçlarında cezanın bağlı olduğu vergi alacağının doğduğu yılı izleyen yılın ilk gününden, usulsüzlükte ise usulsüzlüğün yapıldığı yılı izleyen yılın birinci gününden itibaren işlemeye başlar.

2. Hukuki sonuçları: Tahakkuk zaman aşımının dolması sonucunda alacaklı vergi dairesinin vergiyi tarh ve tebliğ etme yetkisi ortadan kalkar. Bu durumda yükümlü ya da borçluya vergi ihbarnamesi veya ödeme emri gönderilmesi mümkün değildir.

3. Tahakkuk zaman aşımı süresinin işlemesini engelleyen sebepler: Zaman aşımı nın durması hâlinde engel sebebin ortaya çıkması ile süre durur ve engelin kalkması hâlinde de durduğu yerden işlemeye devam eder. Zaman aşımı nın kesilmesi hâlinde ise sürenin kesilmesine yol açan engelin ortaya çıkması hâlinde o ana kadar geçen süre dikkate alınmaz. VUK’a göre, vergi dairesi tarafından matrah takdiri için takdir komisyonuna müracaat edilmesi tahakkuk zaman aşımını durdurur. Tahakkuk zaman aşımını durduran sebeplerden birisi de mücbir sebeptir.

Tahsil Zaman Aşımı

AATUHK’a göre kamu alacağı, vadesinin rastladığı yılı takip eden takvim yılı başından itibaren beş yıl içinde tahsil edilmezse zaman aşımına uğrar. Tahsil zaman aşımı, VUK'nda düzenlenen tahakkuk zaman aşımından farklı olarak, bütün kamu alacakları bakımından geçerli olacaktır.

1. Başlangıcı: Tahsil zaman aşımının başlangıcı, alacağın vadesinin rastladığı takvim yılını izleyen takvim yılının ilk günü olarak belirlenmiştir.

2. Hukuki sonuçları: Tahsil zaman aşımı süresinin dolmasından sonra, alacaklı kamu idaresinin vergiyi tahsil etme yetkisi ortadan kalkar.

3. Tahsil zaman aşımı süresinin işlemesini engelleyen sebepler: Tahakkuk zaman aşımından farklı olarak, tahsil zaman aşımını durduran ve kesen sebepler kanunla ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Tahsil zaman aşımını durduran sebepler şunlardır: borçlunun yabancı ülkede bulunması, borçlunun hileli iflas etmesi, terekesinin tasfiyesi sebebiyle borçlu hakkında takibat ve yapılmasına imkân bulunmaması. Tahsil zaman aşımını kesen sebeplerden bazıları şunlardır: borcun ödenmesi, haciz yoluna başvurulması, borçluya ödeme emri tebliğ edilmesi, uyuşmazlık konusu olan kamu alacaklarında yargı organları tarafından bozma kararı verilmesi, kamu alacağının teminata bağlanması, yargı organları tarafından yürütmenin durdurulmasına karar verilmesi vd.