Vergilendirme İşlemleri

İlgilisinden verginin tahsil edilebilmesi için sırasıyla hazırlık işlemlerinin tamamlanması, tarh, tebliğ, tahakkuk ve tahsilden oluşan vergilendirme işlemlerinin tekemmül ettirilmesi gerekir.

Matrahın Tespiti

Bir vergi borcunun doğması için gerekli ön şartların gerçekleşmesinden sonra vergi borcunun miktar olarak hesaplanabilmesi ve tarh işleminin yapılabilmesi için bazı hazırlık işlemlerinin yapılması gerekir. Bu safhaya “matrahın tespiti” denir.

Matrah: Matrah, vergi konularının verginin hesaplanmasında esas alınan değer ya da miktarını ifade eder.

Matrah Çeşitleri: Miktar esasında vergi konusunun sayı, adet, metre, metreküp, litre, kilo gibi ağırlık, hacim ve yüzölçümü birimleriyle belirtilmiş sayısal büyüklükleri esas alınır. Değer esasına göre vergi matrahının belirlenmesinde fiyat, gelir, irat, bedel gibi parasal değerler esas alınır ve vergi bu değerler üzerinden hesaplanır.

Matrahın idarece tespitinde ön işlemler (vergi güvenlik tedbirleri): Matrah idare tarafından tespit edilirken yoklama, inceleme, arama ve bilgi toplama ön işlemleri yapılır.

Verginin Tarhı

Verginin tarhı, vergi alacağının vergi kanunlarında gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak, bu alacağı miktar itibarıyla tespit eden idari muameledir.

Tarh İşleminin Çeşitleri

1. Beyana dayanan tarh: Beyana dayanan tarh işlemlerinde, verginin matrahını hesaplayarak bildiren yükümlünün beyanı esas alınır.

2. İkmalen vergi tarhı: Her ne şekilde olursa olsun bir vergi tarh edildikten sonra bu vergiye ilişkin olarak ortaya çıkan ve defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak miktarı belirlenen bir matrah veya matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilmesidir.

3. Re’sen vergi tarhı: Vergi matrahının tamamen ya da kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitine imkân bulunmayan hâllerde, takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından düzenlenmiş bulunan vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi tarh edilmesidir.

4. İdarece vergi tarhı: Beyan esasının geçerli olmadığı ve bundan dolayı da re'sen ve ikmalen vergi tarhiyatı dışında kalan durumlarda, vergi ödevlerini yerine getirmeyen yükümlüler hakkında kanunen belli matrahlar üzerinden verginin idare tarafından tarh edilmesi söz konusu olmaktadır.

Vergi Hukukunda Tebliğ

Tebliğ, vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden hususların yetkili makamlar tarafından mükellefe ve ceza sorumlusuna yazı ile bildirilmesidir.

Tebligatın Yapılacağı Kişiler: Gerçek kişiler bakımından tebliğ, yükümlü, sorumlu ya da ilgilinin kendisine yapılır. Tebliğ, tüzel kişilerde başkan, müdür ya da onu temsile yetkili olana; kamu kuruluşlarında en büyük amire ya da onun yetkili kıldığı kişiye yapılır.

Tebligatın Konusu: Tebligatın kapsamında bulunan belgelerden bazıları şunlardır: vergi ve ceza ihbarnameleri, takdir komisyonu kararları, inceleme raporları, yargı kararları, uzlaşmaya ilişkin tutanaklar vd.

Tebliğ Usulleri

1. Adreste tebligat: Adreste tebligat posta yolu ile ya da memur aracılığıyla yapılabilir. Kural posta ile tebliğ olmasına karşın işin aciliyetine bağlı olarak memur aracılığıyla tebliğ de yapılabilir.

2. İlan yoluyla tebliğ: Muhatabın adresi hiç bilinmezse, muhatabın bilinen adresi yanlış veya değişmiş olur ve bu yüzden gönderilmiş olan mektup geri gelirse, başkaca sebeplerden dolayı posta ile tebliğ yapılmasına imkân bulunmazsa ve yabancı memleketlerde bulunanlara tebliğ yapılmasına imkân bulunmazsa tebliğ ilan yoluyla yapılır.

3. Daire veya komisyonda tebliğ: Yükümlü, sorumlu ya da ilgili vergi dairesi ya da komisyonda bulunduğu sırada kendisinin kabul etmesi şartıyla tebliğ evrakı verilerek imzası alınabilir.

Usulsüz Tebligat ve Sonuçları: VUK’a göre, tebliğ edilen belgelerde esası etkilemeyecek şekil hatalarının olması hâlinde bu belgelerin hukuki değeri ortadan kalkmaz. Ancak vergi bildirimi ile ilgili belgelerde mükellefin adının, verginin türü ya da miktarının, vergi mahkemesinde dava açma süresinin hiç yazılmamış olması ya da bu belgelerin görevli bir makam tarafından düzenlenmemiş olması belgeyi hükümsüz kılar. Tebliğin kanundaki şekil şartlarına uygun olarak yapılmamış olması hâlinde de usulsüzlükten dolayı tebliğ yapılmamış sayılır.

Verginin Tahakkuku

Verginin tahakkuku; tarh ve tebliğ edilen bir verginin ödenmesi gereken bir safhaya gelmesidir. Tahakkuk süreci bir işlem olmayıp bir tespittir.

Tahakkuk Usulü: Verginin tarh edilmesinden sonra tahakkuk etmesi için kural olarak tebliğ işlemine gerek vardır. Verginin tebliği sonucunda tarh işleminden yani vergi borcundan haberdar olan borçlu iki şekilde hareket edebilir. Yükümlü ilk olarak vergi dairesinin işlemini yerinde bularak kendisinin borçlu olduğu vergi miktarının doğru olarak hesaplandığını kabul eder ve vergi borcunu zamanında ödeyebilir. İkinci bir yol olarak yükümlü kendisi hakkında tesis edilen vergilendirme işlemini konu veya miktar açısından yanlış bularak yargı yoluna başvurabilir.

Tahakkuk ve Kesinleşme: Tahakkukun, verginin ödenmesi gereken bir safhaya gelmesini ifade ederken; kesinleşme, tahakkuktan farklı olarak bir işlem hakkında bütün yargı yollarının tüketilmesi suretiyle o işlemin nihai olarak bir mahkeme kararına konu yapılmış olmasını veya o işlem için başvurulacak bir yargı yolu kalmamasını ifade eder.

Verginin Tahsili

Vergilendirme sürecinin son safhasını oluşturan tahsil işlemi ile vergi borcu da sona erer. Tahsil vergi borçlusunu bakımından ödeme anlamına gelir. Tahsil işlemi de tarh işlemi gibi bireysel nitelikte bir idari işlemdir. Verginin tahsili tahakkuk eden vergiyi borçlunun kendi iradesiyle ödemesi ya da vergi dairesi tarafından cebri tahsil yollarına başvurulması suretiyle gerçekleştirilir.