Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin Eğitiminde Eğitim Modelleri

Üstün zekalı ve yetenekli çocuklar, akranlarından bir takım özellikleri ile farklılaşmaktadır. Bu farklılıkları onlara farklılaşmış bir hizmet sunulmasını gerekli kılmaktadır. Farklılaştırılmış eğitsel hizmetler taktiksel düzeydeki bir takım uyarlamalarla veya stratejik düzeyde eğitimin farklı boyutlarının birlikte ele alındığı bir model kapsamında sunulabilir. özel yetenekli öğrencilere yönelik geliştirilmiş farklı eğitim modelleri arasında etkililik ve yaygınlık boyutu göz önünde bulundurulduğunda Okul Geneli Zenginleştirme Model, Purdue Üç Aşamalı Model, Yetenekler Sınırsız Model ve Otonom Öğrenen Modeli öne çıkan modeller arasında yer almaktadır. Bu modelleri biraz daha açıklayacak olursak;

Okul Geneli Zenginleştirme Model: Ortalama üstü yetenekli öğrencilere yönelik okul genelinde sunulan hizmetleri kapsamaktadır. Modelin kendine özgü tanılama, eğitim programı uygulama ve öğretmen eğitimi bileşenleri mevcuttur. Modelde özellikle öğretimi programı dikkat çeken unsurdur. Öğretim programında üç aşamalı zenginleştirme uygulaması yapılmaktadır. Birinci ve ikinci tip zenginleştirme uygulamalarında, öğrencilerin tamamının ilgi alanlarını keşfetmeleri ve güçlü yönlerini fark etmeleri sağlanmaya çalışılır. Üçüncü tip zenginleştirme uygulamasında ise motivasyon düzeyi yüksek olan öğrenciler, bireysel çalışma yeterliliği yüksek olanlar ve özel yeteneği iler düzey olan öğrencilere yönelik bireysel ve küçük grup eğitimleri ile sürdürülür.

Purdue Üç Aşamalı Model: Üstün zeka ve üstün yetenekli öğrencilere yönelik hazırlanmış bir modeldir. Modelde özel yetenekli öğrencilerin zihinsel kapasitelerini üst düzeyde kullanabilmeleri, öz farkındalık geliştirmeleri ve yeteneklerini geliştirmeleri için öz yönelimli bireyler haline gelmeleri amaçlanır. Model, zihinsel alanda özel yetenekli öğrenciler için program ve müfredat geliştirmede bir çerçeve çizme amacıyla tasarlanmıştır. Modelin kendisine özgü tanılama ve gruplama süreci, öğretmen eğitimi ve programın öğretimi yaklaşımı bulunmaktadır. Öğretimde üç farklı tip zenginleştirme uygulaması birbirini tamamlar niteliktedir.

Yetenekler Sınırsız Modeli: Modelde öğrencilerin yaratıcı ve üretken düşünme, karar verme, planlama, öngörü ve iletişim becerilerinde çoklu yeteneği olabileceği görüşü savunulmaktadır. Modelde, söz konusu yeteneklerin başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için ihtiyaç duyulan bilgi, beceri ve tutamların kazandırılması amaçlanır. Bir öğrencinin bahse konu yetenek alanlarının birisinde üst düzey performans sergilerken, bir başka alanda orta veya vasat olabilir. Modelde öğretmen eğitimi ve öğrenci etkileşimi olarak isimlendirilen alt boyutlar yer almaktadır. Öğretmen eğitimi modelin uygulanması, modelleme veya yansıtma, uygulama ve planlama ve izlem etkinliklerinden oluşmaktadır.

Otonom Öğrenen Modeli: Modelde, özel yetenekli öğrencilerin özel yetenekleriyle yaşamlarını sürdürmeyi öğretme, farklı disiplin alanlarına ilişkin bilgileri ve düşünme becerilerini geliştirme, okul dışı zamanlarda da öğrenmelerinde öz-sorumluluk almaları ve bağımsız birer öğrenici olmaları sağlama, sosyal beceri, karar verme ve problem çözme becerilerini geliştirmeyi sağlamak hedeflenilir. Modelde genel, öğretmenin farklılaştırdığı ve öğrenenin farklılaştırdığı üç farklı tip müfredat yer almaktadır. Modelin uygulaması ise yönlendirme (oryantasyon), bireysel gelişim, zenginleştirme, seminer ve derinlemesine çalışmadan oluşan beş temel aşamadan oluşmaktadır.