Talep Tahmini
Talep Tahmini ve Önemi
Talep, mal ve hizmetlerin satın alınması konusunda istekli olan ve bunları satın almaya gücü bulunan alıcılar tarafından bir dönem içerisinde belirli bir düzeyde satın alınabilecek mal ve hizmet miktarıdır.
Talep tahmini ise, bilinen çeşitli değişkenleri kullanarak müşterilerin gelecekte ne kadar ürün ya da hizmet talep edeceklerinin belirlenmesidir.
Talep tahmini tüm sektörler için işletmeleri etkileyen kritik bir faktör olmakta ve hammadde miktarı, nihai ürün stok miktarı, sevk edilecek ürün miktarı, işgücü sayısı, kurulacak tesis sayısı ve üretimde kullanılacak makine sayısı gibi çok sayıda kriterin belirleyicisidir.
Talep Tahmin Dönemleri
Planlama yaklaşımı açısından bakıldığında tahmin zaman dilimleri üçe ayrılmaktadır:
Kısa vadeli tahminlerde zaman aralığı 3 aydan azdır. Satın alma planlaması, çizelgeleme gibi kararlarda kullanılır.
Orta vadeli tahminlerde zaman aralığı 3 ay -3 yıl arasında değişmektedir. Üretim planlama, satış planlama ve bütçeleme gibi kararlarda kullanılabilir.
Uzun vadeli tahminler ise 3 yıl ve daha uzun süreyi kapsar. Yeni ürünlerin planlaması, sermaye harcamaları ve tesis yer seçimi gibi kararlar için kullanılır.
Tahmin Türleri
Ekonomik tahminler enflasyon oranları, para kaynakları, para arzı gibi göstergelere odaklanmıştır.
Teknolojik tahminler, yeni ürünlerin ortaya çıkmasına sebep olacak tesis ve ekipmanlar için gerçekleştirilir.
Talep tahmini ise işletmelerin ürünlerine ve hizmetlerine olan talebin öngörülmesidir.
Talep Tahmin İlkeleri
- Tahmin daima yanlıştır.
- Sapmaları belirleyecek hata hesaplamaları yapılmalıdır.
- Bir ürün grubu için yapılan tahminler tek tek ürünler için yapılan tahminlerden daha doğru sonuç verir.
- Tahminler kısa dönemler için daha doğru sonuçlar verir.
- Tahmin yöntemi kullanılmadan önce test edilmelidir.
Talep Tahmin Aşamaları
- Tahmin amacının belirlenmesi
- Tahminin zaman diliminin belirlenmesi
- Tahmin yönteminin belirlenmesi
- Uygun verinin elde edilerek analiz edilmesi
- Tahmin modelinin geçerliliğinin test edilmesi
- Tahmin yapılması
- Sonuçların doğrulanması ve uygulama
Talep Tahmin Yöntemleri
Yargısal/Sezgisel ve Kantitatif yöntemler olmak üzere ikiye ayrılır.
Yargısal/Sezgisel Yöntemler karar vericinin duyguları, kişisel özellikleri, tecrübesi ve değer sistemini dikkate almak gerektiğini savunmaktadır.
Yargısal/Sezgisel Yöntemler; Görüş toplama, Delphi Yöntemi, Nominal Grup Yöntemi, Pazar Araştırması ve Tarihi Analog Yöntemi'nden oluşur.
Kantitatif Yöntemler ise talep tahminini gerçekleştirmek için geçmiş yıl verilerinden veya değişkenler arasındaki ilişkilerden yararlanır.
Nedensel ve zaman serisi modelleri kantitatif modellerin çeşitleridir.
Nedensel modellerde talebi etkilediği inanılan diğer değişkenlere ait verilerden yararlanılır.
Nedensel modellerde; regresyon analizi, tahminin standart hatası, korelayson katsayısı ve belirlilik katsayısından yararlanılır.
Zaman serisi modellerinde bağımsız değişkenlerin geçmişteki yapısının gelecekte de devam edeceği varsayılır.
Zaman serisi modellerinde Trend (Eğilim) Analizi, Hareketli Ortalamar Metodu ve Üstel Düzeltme Metodu'ndan yararlanılır.
Hata Hesabı
Tahminler her zaman hatalar içerir. Tahmin hatalarının nedenleri tesadüfi ve tesadüfi olmayan nedenlerdir.
Tesadüfi nedenler, tahminin gerçekleşen talepten sapmasına sebep olan ve öngörülemeyen faktörlerdir.
Tesadüfi olmayan nedenler ise doğru değişkenlerin belirlenememiş olması, değişkenler arasında yanlış ilişki kurulması, hatalı eğilim doğrusunun kullanılması ve mevsimsel etkilerin dikkate alınmaması gibi faktörlerdir.
Tahmin hataları ortalama mutlak sapma, izleme sinyali veya kontrol şemaları aracılığıyla incelenir.
Hizmet İşletmelerinde Talep Tahmini
Bir berber dükkanında yoğun olan Cumartesi günleri için fazladan işçi çalıştırılması yoluna başvurulabilir.
Şehir merkezinde faaliyet gösteren bir restoran şehir merkezinde yapılacak organizasyonları (kongre, sergi vb.) takip etmelidir.
Bir hızlı yiyecek (fast food) işletmesinde 15 dakika bir bile talebin farklılaşabileceği göz önünde bulundurularak önlemler alınmalıdır.
Hizmet işletmelerinde talep tahmini yapılırken imalat işletmelerinde kullanılan yöntemlere başvurulur.