İşyeri Düzenleme

Fabrika içi düzenleme, Türkçe literatürde işyeri tanzimi ve işyeri düzenlemesi gibi terimlerle ifade edilmektedir. Genel anlamıyla işyeri düzenlemesi, tüm faaliyetlerin en verimli biçimde gerçekleştirilmesi için üretim süreci içinde kullanılmakta olan tüm fiziksel ve teknik olanaklar ile insan gücünün düzenlenmesi ve yerleştirilmesi demektir. Diğer bir işyeri düzenleme tanımı ise, üretim araçlarının, yardımcı tesislerin veya iş istasyonlarının ve taşıma, depolama ve kalite kontrolü gibi üretimle ilgili faaliyetlerin fiziksel konumları açısından bir bütün olarak koordinasyonu biçiminde ifade edilebilir.

İyi bir işyeri düzeni ile malzeme taşıma maliyetleri minimize edilebilir, işgücü verimliliği artırılabilir, üretim çevrim süresi ve kazalar azaltılabilir, darboğazlar önlenebilir ve kapasite kullanım oranı artırılabilir.

İyi bir işyeri düzeni, kaynaklardan en iyi kullanımı ve maksimum etkinliği sağlamak için işgücünü, malzemeleri, makineleri ve destek hizmetlerini bütünleştirmektedir. İşyeri düzeninde temel ilke, işgücünün ve malzemelerin minimum hareketidir. İşgücünün ve malzemelerin toplam hareketleri minimum olacak biçimde bölümlerin, ekipmanların ve makinelerin yerleşimi belirlenmelidir. İşyeri düzeninde yerden en iyi biçimde yararlanılmaya çalışıldığı gibi aynı zamanda yükseklikten de maksimum yararlanılmalıdır. Gelecekteki değişimler karşısında en düşük maliyetle ve süreyle işyeri düzeninde değişimlerin yapılabilmesi de işyeri düzeninde değerlendirilmelidir. İyi bir işyeri düzeninde malzemeler son aşamaya kadar ileriye doğru hareket etmeli, geriye doğru hareketleri olmamalıdır. İşgücünün güvenliği, işyerinin güvenliği de iyi bir işyeri düzeni için şarttır.

Fabrika içi yerleştirme çalışmalarının temel amaçları ise; üretim faaliyetlerinin kolaylaştırılması, malzeme yükleme -boşaltma ve taşımanın en aza indirilmesi, değişen koşullara kolayca uyumun sağlanması, üretim içinde yarı mamul miktarının azaltılması ve fabrika alanından en iyi yararlanılması biçiminde sıralanabilir.

Fabrika bina yerinin belirlenmesinde ve bu konuda karara varılmasında; ulaştırma durumu, konum yerinin yapı tekniğine uygunluğuna göre durumu, konum yerinin genişletilmesi karşısında onun buna uygunluğu ve yapı ile ilgili yasa ve belediye düzenlemeleri göz önüne alınır. Daha sonra bina biçimlerinden biri üzerinden karara varılır. İş akışı, işyerinde üretim sürecinde yarı mamullerin veya hammaddelerin ya da genel olarak girdilerin ürüne ya da çıktıya dönüştürülme aşamalarını ve bu aşamaların dizilişini ifade etmek için kullanılır.

Bazı bilim adamları iş akışı tiplerini; yatay iş akışı hatları ve dikey iş akışı hatları biçiminde iki kısımda incelemişlerdir. Üretimin bir süreç boyunca gerçekleştirileceği hat, üretim hattıdır. Üretim; doğrusal hat, L tipi üretim hattı, U -biçimli üretim hattı ve S ya da bükümlü hatlarda gerçekleştirilebilir.

Montaj hattı; temel üretim hattını besleyen montaj hatlarının, üretim sürecini hangi biçimlerde beslemesinin daha yararlı sonuçlar vereceğini düzenleyen, yardımcı hat unsurlarıdır. Montaj hattı modelleri; tarak biçimi, ağaç biçimli, dal biçimli ve üst üste (Havai) montaj hattından oluşmaktadır.

Geleneksel anlamda üç ana işyeri düzeni sistemi vardır. Bunlar; sürece göre ya da işlevsel düzenleme, ürüne göre düzenleme ve değişmez pozisyonlara göre düzenlemedir. Fabrika içi yerleştirme çalışmalarının planlanması ve uygulanması sırasında dikkat edilmesi gerekli bazı ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkelere uyulması durumunda sağlıklı bir yerleşim düzeni daha kolay sağlanacaktır. Fabrika içi yerleştirmede bir takım tekniklerden yararlanılmaktadır. Bunların önemlileri; çapraz ilişki tabloları, sıra analizi ve bilgisayar programlarıdır.