Stok Kontrolü

Stok Yönetimi Tanımı ve Önemi

Üretilen ürüne dolaylı ya da dolaysız olarak katılan tüm fiziki varlıklar ile ürünün kendisi stok olarak adlandırılır.

Stoklar; hammadde, yarı mamul, mamul ve bakım/onarım/işleme stoğu olarak sınıflandırılabilir.

Stok yönetimi, işletmede hangi hammadde, parça, malzeme ya da ürün stoğu bulundurulacak? Ne miktarda ve ne zaman sipariş verilecek? stokların kontrolünde hangi sistem kullanılacak sorularına yanıt arayan planlama, örgütleme ve kontrol işlemleridir.

Stok yönetiminin amacı, stoklara yapılan yatırım ile müşteri hizmet düzeyi arasındaki dengeyi sağlamaktır.

Stokların Faydaları ve Dezavantajları

Stok bulundurmanın faydaları; talepte yaşanabilecek ani ve mevsimsel değişimlere yanıt verebilmek, tedarikçilerin gecikmesine karşın sistemi korumak, üretimi ve istihdamı kararlı hâle getirmek, üretim sisteminde oluşabilecek aksaklıkları önlemek, spekülatif amaçların gerçekleşmesini sağlamak, malzemelerin ekonomik büyüklükteki partiler hâlinde satın alınması halinde fiyat avantajı sağlamak, sistemi fiyat ve teslimatlara ilişkin belirsizliklerden korumak, talebi karşılamak için gerekli süreyi korumak ve tüketicileri satın almaya teşvik etmek.

Stok bulundurmanın dezavantajları ise, yüksek maliyetler, stokların işletme sorunlarını örtmesi ve kontrol zorluklarıdır.

Stok Maliyetleri

Stok bulundurma maliyeti, zaman içerisinde stokları elde tutma veya taşımanın maliyetidir. Sermaye maliyeti, depolama maliyeti, bozulma ve fire maliyeti, sistem maliyetleri, sigorta ve vergiler gibi kalemlerden oluşmaktadır.

Sipariş verme veya üretime hazırlık maliyeti, stoklanan malın satın alınması hâlinde sipariş verme, işletmede üretilmesi hâlinde üretime hazırlık maliyeti adını alır. Sipariş verme maliyeti; yazışma maliyeti, ihale açma, sipariş izleme gibi maliyetlerdir. Üretime hazırlık maliyeti ise makine -teçhizatın ayarlanması ve takım değişikliklikleri gibi kalemlerden oluşmaktadır.

Stok bulundurmama maliyeti, talebin stok düzeyini aşmasıyla ortaya çıkar. imaj kaybı, üretimin durması gibi maliyetlerdir.

Stok Kontrol Yöntemleri

Sabit sipariş miktarı sistemi, her seferinde eşit büyüklükteki partiler hâlinde sipariş verilmesine karşılık siparişler arasındaki sürenin kullanım hızına bağlı değişkenlik gösterdiği sistemlerdir.

Gözle kontrol yöntemi, stok düzeyinin kontrolünde ve sipariş verilecek miktarın tespitinde stoklardan sorumlu bir kişinin bilgi ve tecrübesine dayanılarak karar verildiği yöntemdir.

Çit kutu yönteminde, işletmenin stokları iki ayrı depoda takip edilir. İşletme ihtiyaç duydukça ikinci depodaki stokları kullanır ve bu stoklar tükenince sipariş verir. Siparişler işletmeye gelinceye kadar birinci depodan kullanmaya devam eder.

Sabit sipariş periyodu sistemi, siparişler arasındaki sürenin sabit ancak sipariş miktarı söz konusu süre zarfındaki kullanım miktarına bağlı olarak değişkenlik gösterir.

Stok Modelleri

Ekonomik sipariş miktarı modeli, en temel stok modelidir. Bazı varsayımlar altında sipariş miktar ve zamanlarının belirlenmesinde kullanılır. Ekonomik sipariş miktarı noktası toplam maliyeti minimize eden sipariş miktarını gösteren noktadır.

Ekonomik üretim miktarı modeli, ürünün tamamının tek bir seferde teslim alınarak stok düzeyini maksimuma ulaştırması gerçekçi değildir düşüncesiyle oluşturulmuştur. Planlama dönemi boyunca üretim hızı tüketim hızından yüksekse ikisi arasındaki fark kadar stoklar yavaş yavaş birikerek maksimum seviyeye ulaşacaktır varsayımı geçerlidir.

ABC analizi, farklı çeşitlerde stoktan çok fazla miktarda bulundurulması durumunda her bir stok kaleminin aynı öneme sahip olmadığı düşüncesiyele geliştirilmiştir. Pareto Kuralını dikkate almaktadır. Buna göre, stok kalemlerinin yaklaşık %20'lik kısmı stok maliyetlerinin %80'ini oluşturmaktadır.

Hizmet İşletmelerinde Stok Yönetimi

Hizmetlerin stoklanamaması nedeniyle bu işletmelerde mamul stoğu bulunmaz.

Sunulan hizmetin devamlılığının sağlanabilmesi için gerekli hammade, parça veya malzeme stoklarından bulundurulur.

İşgücü, makine gibi üretim faktörleri de stoklanabilir. Talepte meydana gelebilecek ani değişimlere karşın fazladan işgücü ve makine bulundurulması bu duruma örnektir.