Uluslararası Bankacılıkta Dış Ticaret Finansmanı

Uluslararası ticaret, uluslararası ödemelerin büyük bir kısmını oluşturmakta satılan malların bedelleri döviz cinsinden ödenmekte ve ödemeler uluslararası işlem yapan bankalar aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. Ödeme şekillerinin bazıları daha çok alıcıların, bazıları ise daha çok satıcıların yararına olabileceğinden, mal bedelinin ödenmesinde hangi ödeme şeklinin kullanılacağı, taraflar arasında yapılacak anlaşma ile belirlenmektedir. Uluslararası rekabet ortamında farklı ülkelerdeki ihracatçı firmaların, satış tekliflerini müşterilerine uygun ödeme şekilleriyle sunmaları, giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Her bir ihracat işlemi için ödemeyi tam ve zamanında almanın asıl hedef olduğu düşünülerek, ödeme şekli seçilirken; ihracatçının ödeme riskinin en az seviyeye düşürülmesi ve ithalatçının taleplerine karşılık verebiliyor olmasına dikkat edilmelidir.

Uluslararası ticarette kullanılan ithalat ve ihracata yönelik temel ödeme şekilleri; peşin, vesaik mukabili, mal mukabili, akreditifli ve kabul/aval kredili ödemelerdir.

İthalata yönelik peşin ödeme ,ithalatçının mal bedelini peşin olarak ödediği, ihracatçının yüklemeyi mal bedelini aldıktan sonra gerçekleştirdiği ödeme şeklidir. İhracata yönelik peşin ödeme ise ithalatçının, ihracatın gerçekleştirilmesi öncesinde malın üretimi, sevk edilmesi ve benzeri nedenlerle, mal bedelini ihracatçıya peşin ödemesi şeklinde gerçekleştirilmektedir.

İthalata yönelik vesaik mukabili ödeme ,mal sevk vesaikinin, malın yüklenmesinden sonra, ihracatçının bankası kanalıyla (bedelinin tahsili karşılığında teslim edilmek üzere) ithalatçının bankasına gönderilmesini içeren ödeme şeklidir. İhracata yönelik vesaik mukabili ödeme ise, mal yükleme vesaikinin, malın yüklenmesinden sonra, ihracatçının bankası kanalıyla (bedelinin tahsili karşılığında teslim edilmek üzere) ithalatçının bankasına gönderilmesini içeren ödeme şeklidir.

İthalata yönelik mal mukabili ödeme ,satın alınan mal bedelinin, malların satış sözleşmesinde belirtilen varış noktasına ulaşıp ve teslim alınmasından sonra ileri bir tarihte ödenmesini sağlayan ödeme şeklidir. İhracata yönelik mal mukabili ödeme ise, malların, ihracatçı firma tarafından doğrudan alıcısına gönderildiği, ödeme yapılmadan gümrükten çekildiği ve bedelinin alıcı tarafından anlaşılan vadede ödendiği ödeme şeklidir.

Akreditif; alıcının (ithalatçının) talep ve talimatlarına dayanarak bir bankanın, belirli bir tutara kadar, belirli bir vadede, belirli vesaik karşılığında ve öngörülen şartların yerine getirilmesi kaydıyla, satıcıya (ihracatçıya) ödeme yapacağını, satıcıya karşı yazılı olarak taahhüt etmesidir. Bu taahhüt, satıcı tarafından keşide edilen poliçelerin kabul ve iştirasını (satın alınmasını) da kapsamakta ve alıcının bankası tarafından doğrudan satıcıya verilebileceği gibi, satıcı lehine, satıcının bankasına da verilebilmektedir. Uluslararası ticarette sıklıkla kullanılan ve en güvenilir ödeme şekillerinden biri olan akreditif yönteminde; ödeme, ihracatçıya bir banka tarafından garanti edilmekte ve ihracatçı söz konusu ödemeyi akreditif şart ve kurallarına uymak suretiyle alma hakkı kazanmaktadır.

Kabul/aval kredisi, ithalat işlemlerinde, ithalatçı firmanın malı teslim aldıktan sonra, ihracatçı ile anlaşmalarına bağlı olarak, poliçe üzerinde belirtilen bir tarihte ödeme yapmasını sağlayan bir üründür. Kabul/aval kredisi uygulamasında, ithalatçı, mal bedelini vadeli ödemek istemekte, ihracatçı ise ithalatçının bankasından, anlaşılan vade sonunda mal bedeline ilişkin ödemenin yapılacağının garanti edilmesini istemektedir. Ödeme, poliçe vadesinde gerçekleştirilmekte, ödeme için bir banka garantisi istenmesi durumunda, banka, poliçeyi garanti etmesiyle (aval) ihracatçı firmaya garanti sağlamış olmaktadır.

Uluslararası bankacılıkta mal bedellerinin ödenmesi konusunda geliştirilmiş diğer finansman şekilleri , ülke kredileri ve teminat mektupları dır.

Ülke kredileri, ülkelerin İhracat Kredi Kuruluşları tarafından o ülke menşeli yatırım mallarının ihracatının teşvik edilmesi amacıyla, ihracatçılar/finansör bankalar lehine sağlanan orta ve uzun vadeli kredilerdir. İhracat kredi kuruluşu garantisi/sigortası altında sağlanan bu tür krediler, ticaret bankalarınca politik, ticari ve benzeri riskler nedeniyle doğrudan üstlenilmezler. İhracat Kredi Kuruluşlarından sağlanan ve ithalatçı ülke riskinin sigortalandığı bu krediler, ithalatçılara orta ve uzun vadeli alım olanakları sağlar.

Teminat mektubu, bir iş yapılması, bir borç ödenmesi veya bir mal teslimi gibi konularda taahhütte bulunan bir firmanın, taahhütünü belirlenen süre içinde ve şartlara göre gerçekleştirileceğini garanti etmek üzere, firma adına bankası tarafından alacaklısına verilen bir mektuptur. Kendisine garanti verilen kişi muhatap, lehine teminat mektubu verilen banka müşterisi lehtar olarak adlandırılmaktadır. Teminat mektubu, muhatabın uğrayacağı muhtemel bir zararın karşılanması amacıyla verilmekte ve belirli bir riski garanti etmektedir. Böylece, müşteri, bankasının isim ve güvenilirliğinden faydalanmakta, ayrıca nakit teminat verme zorunluluğundan kurtarmaktadır.