Uluslararası Bankaların Örgüt Yapısı
Finansal piyasalarda önemli roller üstlenmiş olan bankaları bir işletme olarak değerlendirirsek, ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişmelerinde önemli bir yere sahip olduğu gerçeği karşımıza çıkmaktadır. Orta çağ’da para değiştirme faaliyetleri olarak başlayan bankacılık, dünya ticaret hacmindeki gelişimin bir sonucu olarak, ülke sınırlarının dışına taşmış, uluslararası bankacılığın çok önemli yer tuttuğu günümüze kadar hızlı bir gelişme göstermiştir.
Bankaların uluslararası boyut kazanırken yaşadıkları bu gelişmelere paralel olarak karşılarına çıkan önemli konulardan biri, yerel bankaların uluslararası banka formuna dönüşürken karşılarına çıkan örgüt yapısı veya örgütlenmeleri olmuştur.
Yerel bir bankanın yerel fonksiyonlarıyla uluslararası boyutta müşterilerine hizmet vermesi ve onların taleplerini yerine getirmesi elbette beklenemez bir durumdur. Bu konuda karşılarına hizmet götürdükleri ülkelerin kanunlarından, kültürel ve sosyal değerlerinden, sektörel anlayış farklılıklarına varıncaya kadar birçok sorun çıkmıştır. Özellikle piyasaların uluslararasılaşması, ticari serbestleşme, küreselleşme, uluslararası ekonomik anlaşmalar bu engellerin ortadan kalkmasında ve bankacılığın tüm ekonomilerde belirli bir standardizasyona sahip olmasında büyük rol oynamıştır.
Bu ünitede "Uluslararası Bankaların Örgüt Yapısı" başlığı altında "Örgütsel Yapının Seçimini Etkileyen Faktörler: Bankanın özellikleri, Bankacılığa ilişkin düzenlemeler, Örgütsel şekillerin avantaj ve dezavantajları", "Uluslararası Bankacılıkta Temel Örgütsel Şekiller: Muhabir Bankacılığı, Temsilcilik Bürolar, Şube Bankalar, Bağımlı Bankalar, İlişkili Banka, Konsorsiyum Bankaları, Edge Act Şirketleri, Off - Shore (Kıyı Ötesi) Bankacılık" konuları ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
Bankaların, uluslararası piyasalara nasıl girecekleri konusundaki kararlarını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak genel finansal kaynaklar, dış piyasalar hakkındaki bilgi ve deneyimler, uluslararası iş hacmi, bankanın stratejik kararları vb. konular sayılabilir.
Uluslararası bankacılık işlemlerinin yapılacağı örgütsel birimin seçiminde etkili olan en önemli faktör, alternatif örgütsel yapıların avantaj ve dezavantajlarıdır. Her yerde ve koşulda en iyi sonucu verecek tek bir strateji olmaması durumunda, ikinci en iyi yöntem örgütsel şekillerin bir sentezinin oluşturulmasıdır.
Uluslararası bankacılığın örgütsel yapısının temel belirleyicilerini ortaya koymak için endüstriyel organizasyon teorilerinden yararlanılabilir. Bu teorilerden birine göre yakın koordinasyon ve kontrol ile ölçek ekonomileri ön planda tutulurken, bir diğer teoriye göre müşterilerle daha yakın ilişki kurma ve esneklik daha belirgin özellik durumundadır.
Örgütsel yapının seçimini etkileyen faktörler üç başlık atında ele alınıp incelenmiştir. Bunlar; bankanın özellikleri, bankacılığa ilişkin düzenlemeler, örgütsel yapının avantaj ve dezavantajları başlıkları altında toplanmış ve bunlara ilişkin detaylar ünite içerisinde aktarılmıştır.
Yapılan bir araştırmaya göre, yabancı bankaların ABD’de faaliyette bulunacakları örgütsel yapıyı belirlerken dört faktörü dikkate aldıkları sonucuna varılmıştır. Bu faktörler; fiili kârlılık oranı, gelecekte beklenen ulusal iş hacmi, gelecekte beklenen uluslararası iş hacmi ve gelecekte ortaya çıkabilecek yasal düzenlemelerdir.
Bir sonraki başlık altında uluslararası bankacılık ögütlenme türleri konusu ele alımıp incelenmiştir. Bankaların dış piyasalara girmesi genellikle şube açma, yerel bir bankanın satın alınması ve temsilcilik bürolarının açılması yollarıyla olmaktadır. Bununla beraber bankalar uluslararası iş hacimleri belirli bir düzeye ulaşıncaya kadar, yabancı ülkelerdeki işlemlerini yürütmek üzere, muhabir bankacılık ilişkisini tercih etmektedirler. Bankaların örgüt yapısı içerisinde uluslararası bankacılık hizmet birimleri şunlardır: Muhabir bankacılığı, temsilcilik büroları, şube bankalar, bağlı (bağımlı) bankalar, ilişkili bankalar ve edge act şirketleri ve kıyı ötesi (off -shore) bankacılık .
Son başlık atında Off -Shore (Kıyı ötesi) bankacılık konusuna değinilmiştir. bu başlık altında kıyı ötesi bankacılığın tanımı ve özellikleri konusu ile kıyı ötesi bankacılığın tarihsel sürecine değinilmiştir.
Kıyı ötesi bankacılık ülke dışından sağlanan fonların yine ülke dışında kullandırılmasını amaçlayan bir bankacılık türüdür.
Bankalar uluslararasılaşırken kendi geleneksel yönetim anlayışları ve örgüt yapılarını dikkate alarak bu unitede anlatılan örgüt biçimlerinden birine karar vermektedirler.
Şayet bu örgütlenme biçimlerinden biri ana banka için uygun değilse, yine kendi gelenek ve yönetim anlayışlarını dikkate alarak, bu örgüt şekillerinden en uygun sentezi (bileşimi) ortaya koyarak uluslararası örgüt yapılarını şekillendirmektedirler.