Kurumlar Vergisinde Matrahın Tespiti

Kurum kazancının tespitinde KVK’da yer alan hükümlerle birlikte ayrıca GVK’nın 38, 40 ve 41’inci madde hükümlerinin de dikkate alınması gerekmektedir. KVK’nın 6’ncı maddesine göre, kurumların GVK’nın 2’nci maddesinde sayılan yedi gelir unsurundan elde ettiği tüm kazançlar “kurum kazancı” adı altında birleştirilir ve kurumların ticari kazançları olarak kabul edilir. Bu nedenle, kurum kazancını meydana getiren gelir unsurları ne olursa olsun, tamamına GVK’nın ticari kazancın tespitine ilişkin hükümlerinin uygulanması gerekir.

Kurumlar vergisine tabi kazançlardan kanunen indirimi kabul edilen giderler indirildikten sonra safi kurum kazancına ulaşılır. Safi kurum kazancına kontrol edilen yabancı kurum kazancı ilave edildikten sonra bulunacak tutardan istisnalar ve indirimler düşüldükten sonra kurumlar vergisinin matrahına ulaşılır. Kurumlar vergisi matrahına kurumlar vergisi oranı (%22) uygulandıktan sonra bulunacak hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilebilecek vergilerin indirilmesinden sonra ödenecek kurumlar vergisine ulaşılır.

Kurumlar vergisi beyannamesinde her yılın zararı ayrı ayrı gösterilmek ve beş yıldan fazla nakledilmemek şartıyla geçmiş yılların beyannamelerinde yer alan zararlar beyanname üzerinde indirim konusu yapılabilmektedir. Türkiye’de kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlarla ilgili olanlar hariç olmak üzere, beş yıldan fazla nakledilmemek şartıyla yurt dışı faaliyetlerden doğan zararların da Türkiye’deki kurum kazancından indirilmesi mümkündür. Zararların indirilmesi; kurumların kendilerine ait geçmiş beş yıla ilişkin zararları, devir alınan veya bölünen kurumun zararları ile yurt dışı faaliyetlerinden doğan zararlar olmak üzere üç farklı şekilde yapılmaktadır. Diğer indirimler, kurum kazancının bulunması hâlinde beyanname üzerinde indirim konusu yapılabilen ancak kurum kazancının bulunmaması veya yetersiz olması nedeniyle sonraki yıllara devretmeyen indirimlerdir. İndirilecek istisna ve indirimler düşüldükten sonra kalan tutardan, geçmiş yıl zararları indirilir ve bu indirimlerden sonra kalan tutar; “diğer indirimlerin” sırayla düşülebileceği “kazanç” tutarı olmaktadır.

Hangi isim altında olursa olsun sermaye üzerinden faiz hesaplanması, ödenmesi ve bu faizlerin gider olarak indirilmesi bir tür örtülü (vergilendirilmemiş kazanç üzerinden) kâr dağıtımı sayılır. Dolayısıyla, kârın bu şekilde dağıtılması yoluyla ortaya çıkan faiz tutarının kurum kazancından indirilmesi mümkün değildir. Ayrıca, örtülü sermaye üzerinden hesaplanan veya ödenen faiz, kur farkları ve benzeri giderlerin, kurum kazancının tespitinde gider olarak indirilemez.

Her ne şekilde ve ne isimle olursa olsun ayrılan yedek akçeler safi kurum kazancının tespitinde gider olarak indirilemez. Hesaplanan kurumlar vergisi ile her türlü para cezaları, AATUHK hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizler ile VUK hükümlerine göre ödenen gecikme faizlerinin safi kurum kazancının tespitinde gider olarak indirilemez. İster kiralansın isterse işletmenin aktifinde kayıtlı olsun işletmenin ana faaliyet konusu ile ilgili olmayan yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz taşıtları ile uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarının her türlü bakım, onarım veya yakıt giderleri ile amortismanlarının safi kurum kazancının tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün değildir.

Türkiye’de tam mükellef gerçek kişi ve kurumların doğrudan veya dolaylı olarak ayrı ayrı ya da birlikte sermayesinin, kâr payının veya oy kullanma hakkının en az

%50’sine sahip olmak suretiyle kontrol ettikleri yurt dışı iştirakleri, “Kontrol Edilen Yabancı Kurum” olarak kabul edilmiştir. Tam mükellef kurumlar ile birlikte tam mükellef gerçek kişilerin kontrol edilen yabancı kuruma ortak olmaları hâlinde, gerçek kişilerin elinde bulunan hisse senetleri de yurt dışında kurulu şirketin kontrol edilen yabancı kurum olup olmadığının tespitinde dikkate alınır. Yurt dışındaki iştirakin bulunduğu ülkede ödemiş olduğu gelir ve kurumlar vergisi benzeri vergiler kontrol edilen yabancı kurumun Türkiye’de vergilendirilecek kazancı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilir.