Gelir Vergisinde Beyan Tarh ve Ödeme

Gelir Vergisi Kanunu'nun 83. maddesinde "Hilafına hüküm olmadıkça, Gelir Vergisi mükellefin veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunur." kuralı yer almaktadır. Buna göre gelir vergisi uygulamasında tarh işlemlerinin vergi mükelleflerinin ya da sorumlularının yapacakları beyanlar esas alınarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ancak "Hilafına hüküm olmadıkça..." İfadesinden de anlaşılabileceği gibi bazı durumlarda kanunun beyan İlkesinden sapması yani bazı gelirlerin beyanını gerekli görmemesi de mümkündür.

Muhtasar beyanname, işverenlerin veya vergi kesintisi yapan diğer kimselerin kısaca vergi sorumlularının yaptıkları ya da yapacakları Ödemelerden kestikleri vergileri toplu olarak bildirmeleri amacıyla düzenlenmektedir.

Münferit beyanname, dar mükelleflerin yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olmadıkları diğer kazanç ve iratlardan vergisi kesinti yoluyla alınmamış olanlarının bildirilmesine yarayan beyannamedir.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 92, maddesine göre: Bir takvim yılına ait beyanname; genel olarak izleyen yılın Mart ayının başından yirmi beşinci günü akşamına kadar; gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari

kazançlardan ibaret olması hâlinde izleyen yılın başından Şubat ayının yirmi beşinci günü akşamına kadar verilir.

Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabının geçici vergi ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 120. maddesine göre geçici vergi uygulamasının kapsamına; ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç) ve serbest meslek erbabı girmektedir. Bunun dışındaki mükellefler geçici vergiye tabi değildir. Geçici vergi mükellefleri cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere, bu kanunun ticari veya mesleki kazancın tespitine ilişkin hükümlerine göre belirlenen ilgili hesap döneminin üçer aylık kazançları üzerinden, 103. maddede yer alan tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oranda (yani %15 oranında) geçici vergi öderler.

Gelir vergisi uygulamasında üç tür beyanname kullanılmaktadır. Bunlar sırasıyla yıllık beyanname, muhtasar beyanname ve münferit beyanname olarak adlandırılmaktadır.

Yıllık beyanname, mükelleflerin bir takvim yılı içinde çeşitli kaynaklardan elde ettikleri kazanç ve iratların bir araya getirilip bildirilmesi amacıyla kullanılır, Muhtasar beyanname, işverenlerin veya vergi kesintisi yapan diğer kimselerin kısaca vergi sorumlularının yaptıkları ya da yapacakları ödemelerden kestikleri vergileri toplu olarak bildirmeleri amacıyla düzenlenmektedir. Münferit beyanname ise dar mükelleflerin yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olmadıkları diğer kazanç ve iratlardan vergisi kesinti yoluyla alınmamış olanlarının bildirilmesine yaramaktadır.

Vergi mükellefleri kanunda başka yönde bir düzenleme yer almadıkça çeşitli kaynaklardan sağladıkları gelirleri yıllık beyannamede toplamak ve bildirmek zorundadır Gelir Vergisi Kanunu'nun 85. maddesi gereği ilke olarak çeşitli kaynaklardan sağlanan gelirlerin yıllık beyannamede toplanması ve bildirilmesi zorunlu olmakla birlikte aynı kanunun 86, maddesinde "Toplama Yapılmayan Hâller" başlığı altında bazı gelirlerin bu uygulamanın dışında tutulduğu görülmektedir, Kanunda belirtilen bu gelir kalemleri için beyanname verilmesi gerekmemektedir. Benzer şekilde mükelleflerin başka gelirleri için beyanname vermeleri hâlinde de bu tip gelirleri beyannameye dahil etmelerine gerek yoktur, Kanunda beyanname verilmesine gerek olmayan hâller tam ve dar mükellefler açısından ayrı ayrı düzenlenmiştir.