Millî Mücadele’de Cepheler-II: Güney Cephesi

Osmanlı Devleti'nin dâhil olduğu İttifak Bloku 1914-1918 yılları arasında meydana gelen I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmış, bu durum Türk Tarihinin de yeni bir safhaya girmesine neden olmuştur. Osmanlı Devleti ile İtilâf Devletleri arasında da 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi imzalamıştır. İngiltere, Sykes-Picot Antlaşması'nın dışına çıkarak İskenderun, Kilis, Antep, Maraş ve Urfa’yı zapt etmiştir. Bu bölgeler Sykes-Picot Antlaşması'na göre Fransızlara bırakılmıştı. Bölgede hak iddia eden Fransa da 11 Aralık 1918’de Ermenilerle birlikte Dörtyol’a girmiş, ardından Çukurova’ya yönelerek 17 Mart 1919’da Mersin’i ve Pozantı’ya kadar Adana’yı işgal etmiş, ilerleyen günlerde işgal sahasını daha da genişletmiştir. İmzalanan Suriye İtilafnamesi ile bölge iki devlet arasında yeniden taksim edilmiş, Musul’u elde eden İngiltere, Maraş, Antep ve Urfa’yı Fransızlara bırakmıştır. İşgaller üzerine millî direniş fikri doğmuş, Mustafa Kemal Paşa’nın hareketin lideri olmasıyla teşkilatlanma daha da sistemleştirilmişti. Güney Cephesi'nde Adana, Antep, Maraş ve Urfa’da işgalci güçlere karşı kahramanca mücadele verilmişti.

Adana Savunması: Fransızlar 21 Aralık 1918’de de Adana’yı işgal etmişlerdir. Bu işgaller kuzeye doğru genişlemiş olup Pozantı, Kozan, Ceyhan ve Osmaniye bölgelerini de içine almıştır. Fransızlar Çukurova’daki ilk işgallerden itibaren Ermeni taburlarını kullanmışlardır. Mustafa Kemal Paşa 1 Kasım 1919’da Kilikya Kuva-yı Millîye Komutanlığını kurmuş, Topçu Binbaşı Kemal’i “Kozanoğlu Doğan Bey” takma adıyla komutanlığa, Yüzbaşı Osman Nuri’yi de “Aydınoğlu Tufan Bey” takma adıyla yardımcılığına atamıştır. Jandarma Yüzbaşı Ali Ratip Bey de “Tekelioğlu Sinan Bey” takma adı ile Aydınoğlu Tufan Bey’le birlikte işgal bölgesine gidecekti. Adı geçen komutanların bölgeye gelmeleri ile birlikte Türk direnişi daha da şiddetlenmiş ve özellikle Tufan Bey takma adıyla faaliyetlerde bulunan Osman Nuri Bey önemli başarılar kazanmıştır. Bölgedeki mücadelede Kilikyalılar Cemiyeti ile Adana Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti etkili olmuştur. Ankara Antlaşması’nın imzalanmasıyla Türk kuvvetleri 1 Aralık 1921 tarihinde Adana Hükümet Meydanı'ndaki Fransız bayrağını indirerek Türk Bayrağını çekmiştir. 5 Ocak 1922 tarihinde ise Adana Fransız işgalinden kurtulmuştur.

Antep Savunması: İngiltere 15 Ocak 1919’da Antep’i işgal etmiştir. İngiltere, Fransa’yla imzaladığı Suriye İtilafnamesi nedeniyle 29 Ekim 1919 tarihinde Antep’ten çekilmiş ve Antep artık Fransız işgaline girmiştir. Fransız işgaliyle birlikte şehirde Ermenilerin taşkınlıkları da başlamıştır. Kahramanlıklarıyla Antep savunmasına damgasını vuran kişi gerçek adı Mehmet Sait olan Şahin Bey’dir. TBMM 6 Şubat 1921 tarihinde aldığı bir kararla şehrin ismini Gaziantep olarak değiştirmiştir. Artık adı gibi gazi olan Gaziantep, Fransızlarla yapılan Ankara Antlaşması'yla kurtulmuş ve 25 Aralık 1921 tarihinde Türk birlikleri sevinç içinde tekrar şehre girmiştir.

Maraş Savunması: Maraş da Güney Cephesi'ndeki diğer yerler gibi önce İngiliz işgaline uğramış daha sonra Suriye İtilafnamesi ile Fransızlara geçmiştir. 29 Ekim 1919 tarihi itibarıyla Fransız işgal kuvvetlerinin öncüleri Maraş’a girmişlerdir. Bölgede “Maraş Millî Örgütü”nü kurmaları için Süvari Yüzbaşı Selim Kurtoğlu “Yörük Selim”, Piyade Yüzbaşı Asaf da "Kılıç Ali" takma adlarıyla bölgeye gönderilmişlerdir. Kılıç Ali Pazarcık’a, Yörük Selim de Göksun’a giderek millî güçlerini kurmaya başlamışlardır. Daha fazla direnemeyen Fransızlar 11/12 Şubat gecesi geri çekilmek zorunda kalmıştır. Gösterilen bu kahramanlık nedeniyle şehre TBMM tarafından 5 Nisan 1925’te İstiklâl Madalyası ve 7 Şubat 1973 tarihinde alınan karar ile de “Kahraman” unvanı verilmiştir. Maraş artık Kahramanmaraş’tır.

Urfa Savunması: Urfa 24 Mart 1919’da önce 200 kişilik bir kuvvetle İngilizler tarafından işgal edilmiştir. İngiltere, Suriye İtilafnamesi gereğince Urfa’yı boşaltarak yerini Fransa’ya bırakmıştır. Urfa Jandarma Tabur Komutanlığına atanan Namık takma adlı Ali Saip 29 Aralık 1919’da şehre gelerek görevine başlamıştır. Millî Kuvvetler 8-9 Şubat 1920 gecesi Urfa’daki Fransız karargâhını ele geçirmişlerdir. 9 Şubat 1920’de Urfalılar ile Fransızlar şehrin boşaltılması konusunda anlaşmışlardır. Fransızlar 10 Nisan 1920’de şehri boşaltmaya başlamışlardır. Urfa işgalinde büyük kayıplar vermeleri ve şehri boşaltmaları Fransa’da derin yankılar uyandırmıştır. TBMM, 12 Haziran 1986 tarihinde aldığı kararla şehre “Şanlı” unvanını vermiştir. Bu tarihten itibaren şehrin adı verdiği şanlı mücadeleye ithafen Şanlıurfa olmuştur.

Türk-Fransız İlişkileri ve Ankara Antlaşması: Osmanlı Devleti'nin Balkanlar'da yayılması sonucunda Avrupalı devletler ile ilişkiler başlamıştır. Osmanlı Devleti de çıkabilecek savaş ihtimali doğrultusunda müttefik arayışlarına girmiştir. Müttefiklik teklifi götürdüğü devletlerden birisi de Fransa olmuş fakat olumsuz cevap almıştır. Osmanlı Devleti, Dünya Savaşı’nda İttifak Devletleri Grubunda yer almak zorunda kalmış ve bulunduğu gruptan dolayı savaştan yenik çıkmıştır.İngiltere ile Fransa yaptıkları Suriye İtilafnamesi ile yeniden toprak taksimi yapmışlar ve Fransa güney bölgelerini işgale başlamıştır. Fransızlar Güney Anadolu’da beklemedikleri bir millî direnişle karşılaşmışlardır. TBMM ile 30 Mayıs 1920 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 20 günlük bir ateşkes imzalamışlardır. Fakat Zonguldak’a asker çıkarmaları ile çarpışmalar yeniden başlamıştır.1920 yılının ilkbaharından itibaren Fransa’nın Türkiye politikası değişmeye başlamıştır. I. ve II. İnönü Savaşlarındaki galibiyet de Fransa’yı etkilemiştir. Franklin Bouillion 9 Haziran 1921’de özel temsilci olarak Ankara’ya gönderilmiştir. Taraflar arasında başlayan görüşmeler soncunda TBMM Hükümeti ile Fransa arasında 20 Ekim 1921 tarihinde Ankara Antlaşması imzalanmıştır. Fransa, TBMM Hükümetini resmen tanımış, İtilâf Devletleri arasında Türkiye’ye karşı oluşturulan ittifak parçalanmıştır.