Türk Milli Mücadele Tarihi’nin Kapsamı ve Kaynakları

“Milli Mücadele”, “İstiklal Harbi”, Kurtuluş Savaşı”, “Bağımsızlık Savaşı” gibi isimlerle adlandırılan “Türk Milli Mücadelesi”; Mondros-Sevr çizgisinde Türk ülkesini paylaşarak, Türk ulusunu esarete sürüklemek isteyen Emperyalist Devletlerle “Misak-ı Milli” sınırları içerisinde bağımsız yaşamak arzusunu bayraklaştıran Türk ulusunun Lozan Antlaşması’yla başarıyla sonuçlandırdığı dünyada eşine az rastlanır büyük bir olaydır.

Tamamen Türk ulusunun azim ve iradesinin eseri olan “Milli Mücadele”; Mustafa Kemal Paşa(ATATÜRK)’nın önderliğinde yürütülmüş, işgalci emperyalist devletlere karşı başarı ile sonuçlandırılmış, ezilen ve sömürülen bütün uluslara umut ve örnek olmuş büyük bir başarının tarihidir.

Bu ünitede; Türk Milli Mücadele Tarihi’nin kapsamının çerçevesi çizilerek, öğrenilmesi ve araştırılmasında ön plana çıkan kaynaklar üzerinde durulacaktır.

Milli Mücadele Tarihi'nin Kapsamı

Türk Milli Mücadelesi’nin Mondros Mütarekesi’nin(30 Ekim 1918) akabinde başladığı, verilen büyük mücadeleden sonra Mudanya Mütarekesi (11 Ekim 1922) ile askeri olarak ve 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile de siyasi olarak neticelendiği ifade edilebilir.

Bu itibarla Türk Milli Mücadele Tarihi; Mondros Mütarekesi ile başlayan ve Lozan Antlaşması’nın imzalanmasına kadar geçen süreci konu edinmekte ve bu süreçte yaşanan iç ve dış olayları ele almaktadır.

Özellikle Mondros Mütarekesi ve akabindeki gelişmelerin daha iyi anlaşılması için I. Dünya Savaşı, sebep ve sonuçları da irdelenmelidir.

Milli Mücadele Tarihi'nin Kaynakları

Bibliyografyalar

Bibliyografyalar, çeşitli alan ve konularda veya belli bir alan ve konuda üretilmiş yayınların(kitap, makale vb) bir araya getirildiği listelerdir. Araştırmacılara önemli katkılar sunarlar, emek ve zamandan tasarruf yapmalarına yardımcı olurlar.

Arşivler

Milli Mücadele Tarihi'nin araştırılması ve öğrenilmesinde hiç şüphesiz “arşivler” büyük bir öneme sahiptir. Çünkü başta tarih olmak üzere sosyal bilimlerin laboratuvarı niteliğindedirler ve Sosyal bilimlerin her alanına ham bilgi veren depolardır.

Milli Mücadele Tarihi açısından ön plana çıkan arşivler şunlardır: Cumhuriyet Arşivi, Osmanlı Arşivi, Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi Başkanlığı Arivi(ATASE), TBMM Arşivi, Türk Tarih Kurumu Arşivi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi(TİTE), Türk Kızılayı Arşivi, Vakılar Genel Müdürlüğü Vakıf Kayıtları Arşivi, Milli Savunma Bakanlığı Arşivi, Dışişleri Bakanlığı Arşivi, İçişleri Bakanlığı Arşivi, Nufus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Arşivi, Emekli Sandığı Arşivi vs.

Bununla birlikte Milli Mücadele Tarihi ile ilgili çeşitli konularda önemli evrakları barındıran özel arşivler de bulunmaktadır.

Ayrıca Milli Mücadele Dönemi'nde Türkiye ile siyasi, askeri, ekonomik ve sosyo-kültürel ilişkilerde bulunan diğer devletlerin arşivleri de mühimdir. Örneğin; Milli Mücadele Dönemi araştırılırken Sovyet Rusya, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, ABD, Yunanistan, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan gibi devletlerin arşivleri ön plana çıkmaktadır.

Müzeler

Müzeler, tarih araştırmacıları için dönemlerinden bilgi taşıyan kaynakların saklandığı yerlerdir. Milli Mücadele Tarihi açısından son derece önemli görsel ve yazılı kaynakları bünyesinde barındıran birçok müze bulunmaktadır: Anıtkabir Müzesi, Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı Kurtuluş savaşı Müzesi vs.

Resmi Yayınlar

Devlet kuruluşlarının yayınlarından oluşan “Resmi Yayınlar” sınıflandırmasına; Resmi Gazete, Düstür, Kavanin Mecmuası, Meclis Tutanakları, Mahkeme Tutanakları, Tüzükler, İçtüzükler, yönetmelikler vs. girmekte olup, tarihi kaynak olarak oldukça güvenilir ve içerik olarak çok önemli yayınlardır.

Süreli Yayınlar

Farklı tanım ve yaklaşımlar olsa da süreli yayınlar; önceden belirlenmiş bir sonu olmayan, birbirini izleyen ayrı bölümler şeklinde yayımlanan, sayı, tarih veya her ikisini birlikte içeren gazete ve dergi gibi yayınlardır. Özellikle Milli Mücadele Dönemi'nde Türkiye'de yayımlanan gazeteler, konuların aydınlatılmasında önemli katkılar sunarlar.

Anılar(Hatırat)

Milli Mücadele Tarihi ile ilgili tarih araştırmalarının en önemli kaynaklarından birisi de şüphesiz “Hatırat” türü eserlerdir. Bir kişinin yaşadığı zamana, bu zaman içerisinde yapmış olduğu görev ve faaliyetlere, birlikte çalıştığı veya görüştüğü kişilere dair bilgi, görüş ve duygularını içinde topladığı esere hatırat veya anı kitabı denir.

Günlükler

Anıların sonradan yazıldığı ve geçmişte yaşanılan olaylardan hafızada kalanların seçilerek ve bazen de abartılarak kaleme alındığı düşünüldüğünde, günü gününe yazılmış notlardan oluşan günlüklerin, tarihçiler için çok daha önemli kaynaklar olduğu açıktır. Ancak anılar gibi kurgulanarak, belirli bir plan çerçevesinde yazılmadıklarından çok daha zor anlaşılır metinlerdir. .

Sesli ve Görüntülü Kaynaklar

Milli Mücadele Tarihi kaynakları arasında sesli ve görüntülü kaynaklar da önemli bir yer tutar. Taş plaklar, ses kasetleri vs. sesli kaynaklar arasında gösterilebilir. Araştırılan olay veya konu ile ilgili döneminden kalan resim ve fotoğraflar da oldukça önemli kaynaklardır.

Sözlü Kaynaklar

Tarih araştırmalarında son dönemlerde sözlü kaynaklara dayalı çalışmaların sayısının arttığı ve sözlü tarih çalışmalarına da ağırlık verildiği görülmektedir. Diğer kaynaklar gibi sözlü kaynaklar da tarih araştırmalarında önemli bir yere sahiptir.

Araştırma Eserleri

Bilimsel makale ve kitaplardan oluşan “araştırma eserleri” “kaynak” sınıflandırılmasına dahil edilemez şeklinde bir ifadelendirme sık sık kullanılsa da araştırmacıların en çok yararlandığı eserlerdir. Araştırma eseri; adından da anlaşılacağı gibi genel hatları ile yukarıda belirtilmiş olan kaynaklardan yararlanılarak oluşturulan eserlerdir.