Yazım Kuralları

Büyük Harflerin Kullanılışı

Dildeki seslerin karşılıkları olan harflerin büyük ve küçük yazılışları bulunmaktadır. Büyük ve küçük harflerin kullanımında aşağıdaki kurallara uyulması gerekir.

1.Türkçede, cümlenin ilk harfi her zaman büyük yazılır:

Eğer cümle içerisinde tırnak işareti ve parantez içerisinde alıntı cümle varsa bu cümle de büyük harfle başlar.

Eğer cümle, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında ise büyük harfle başlamaz.

2. Özel, yani tek bir varlığa ait olan isimlerin ilk harfi büyük yazılır:

Türkçede özel isimler olarak adlandırılan kişi ad ve soyadları, hayvanlara konulan adlar, millet adları, yerleşim yeri adları, kıta, bölge, ülke ova, göl akarsu vb. adları, gazete dergi adları, din, mezhep adları ve özel ada bağlı olan saygı sözcükleri büyük harfle yazılır.

3.Yer -yön adları (doğu, batı, kuzey, güney vb.) eğer sadece yönü belirtiyorsa küçük harfle yazılır:

Ancak yer yön ismi belirli bir bölgeyi belirtiyorsa (Kuzey Anadolu) ya da belirli bir zihniyeti çevreleyen bölgeyi anlatmak amacıyla kullanılıyorsa (Batılı insanlar, Doğu’nun düşünce yapısı) büyük harfle yazılır.

“Doğu Anadolu” derken büyük harfle yazılan yön ismi “Anadolu’nun doğusu” şeklinde yazılırken küçük harfle yazılır.

4. Özel isimlerle birlikte kullanılan saygı sözcükleri büyük harfle yazılır. Burada dikkat edilmesi gereken husus akrabalık adlarının küçük harflerle yazılmasıdır :

Bazı akrabalık isimleri, şahıs isimleri ile kalıplaşmış hâlde bulunabilir. Bu şekilde kullanılan kelimelerin büyük harfle yazılması gerekir. Burada özellikle akrabalık isminin lakap yerine kullanılıp kullanılmadığının sorgulanması gerekir.

5. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.

6. Yazı başlıklarının her kelimesi, büyük harfle başlar.

Başlıkta geçen “ ve, de, ile, ki, ya, ya da” bağlaçlarıyla “mi” soru eki, küçük harfle yazılır.

7. Belli bir tarihi gösteren ay, gün adları, her yerde büyük harfle yazılır. Belirli bir tarih yoksa küçük yazılır.

Sayıların Yazımı

Sayılar gerekli görülen yerlerde, yazıyla yazılabilir. Sayılar bu durumda ayrı ayrı yazıya geçirilmelidir.

Yazı içerisinde sayılar, saatlerin yazımında da kullanılmaktadır.

Eğer bu saat ifadelerinin arkasından bir ek gelirse şu şekilde yazılır:

ÖRNEK: Saat 11.00’de Erzurum’da olacağım. (Dikkat edilirse ekin yazımında sondaki “00” dikkate alınmamıştır.)

Birleşik Fiiller

Türkçede etmek, eylemek, olmak, -e bilmek, -a kalmak ve –a yazmak gibi yardımcı fillerle birleşik filler kurulmaktadır. Bunların yazımında şu hususlara dikkat etmek gerekir:

Birleşik fiil kurulurken iki kelime arasında herhangi bir ses olayı yaşanmıyorsa bu fiiller ayrı yazılır.

ÖRNEK: Dans etmek, memnun olmak, nazar etmek vb.

“ki” Bağlacının Yazılışı

Türkçede ek olarak kullanılan “ki” ve bağlaç olarak kullanılan “ki” bulunmaktadır.

Ek olan “ki” kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır ve “bugünkü”, “dünkü” kelimelerinde olduğu gibi ünlü uyumuna göre değişebilir.

Ki bağlacı ayrı yazılır; demek ki, kaldı ki, bilmem ki.

Ancak ki bağlacı, birkaç örnekte kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır; belki, çünkü, hâlbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki

Mı, mi, mu, mü

Mı, mi, mu, mü Soru Ekinin Yazılışı

mı, mi, mu, mü soru eki gelenekleşmiş olarak ayrı yazılır:

ÖRNEK: Kaldı mı? Sen de mi Brutus? Olur mu? İnsanlık öldü mü?

Soru ekine birtakım ekler de getirilebilir. Bu ekler soru ekiyle bitişik yazılır:

ÖRNEK: Verecek misin? Okuyor muyuz?

''Da, de'' Bağlacının Yazılışı

“dahi” anlamına gelen “da, de” bağlacı ayrı yazılır; ancak, kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak büyük ünlü uyumuna uyar ve “da, de” biçimini alır.

Ayrı yazılan “da, de” hiçbir zaman “ta, te” şeklinde yazılmaz.

“da, de” bağlacını kendisinden önceki kelimeden kesme ile ayırmak yanlıştır. Bu bağlacı tamamen ayrı yazmak gerekir:

Bulunma hâli eki olan -da, -de, -ta, -te'nin da, de bağlacı ile hiçbir ilgisi yoktur; bulunma hâli eki getirildiği kelimeye bitişik yazılır: devede kulak, evde kalmak vb.

Bitişik ve ayrı yazılan “de” yi ayırt etmenin en kolay yolu, eki ya da bağlacı cümleden çıkarmaktır.

Satır Sonunda Kelimenin Bölünmesi

Türkçede satır sonuna sığmayan kelimeler, heceleme kurallarına uygun olarak bölünebilir. Bunun için satır sonuna sığmayan kelimenin ayrılma noktasına kısa çizgi “ -” konur.

Satır sonunda kelimelerin bölünmesiyle ilgili kuralları şu şekilde sıralayabiliriz:

Birleşik kelimeler bölünürken kelimelerin birleşme noktaları değil, heceleme kuralları esas alınır.

Kısaltmaların Yazımı

Kısaltma; bir kelime, terim veya özel adın, içerdiği harflerden biri veya birkaçı ile daha kısa olarak ifade edilmesi ve simgeleştirilmesidir. Kısaltmalarla ilgili kurallar şunlardır:

Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle ismi oluşturan her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır.

Ancak bazen kelimelerin, özellikle son kelimenin birkaç harfinin kısaltmaya alındığı da görülür. Bazen aradaki kelimelerden hiç harf alınmadığı da olur. Bu tür kısaltmalarda, kısaltmanın akılda kalabilmesi için yeni bir kelime oluşturma amacı güdülür:

ÖRNEK: BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi)

Gelenekleşmiş olan T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz.

Tonsuz (sert) ünsüzle biten kısaltmalar ek aldıkları zaman okunuşta tonsuz ses tonlulaştırılmaz.

Ancak birlik kelimesiyle yapılan kısaltmalarda söyleyişte k'nin yumuşatılması normaldir:

ÖRNEK: ÇUKOBİRLİK'e (söylenişi ÇUKOBİRLİĞE), FİSKOBİRLİK'in (söylenişi FİSKOBİRLİĞİN).