Dil Türleri (Lehçe, Şive, Ağız)

Dillerin tarihi, kökeni ve şu anki durumu itibarıyla Türkçe ise tarihi 4500 yıl öncesine kadar uzanan, dünyanın en eski ve en çok konuşulan dillerinden biridir. Türkçenin tarihî gelişim süreci içinde çeşitli lehçelere ayrıldığı tespit edilmektedir. Şüphesiz bu, bir dilin yeni bir dil olma eğilimi gösterdiği karanlık dönemlerde gerçekleşir. Ayrıca dilin birbiriyle anlaşabilen, çok eski zamanlara dayanmayan kolları vardır ki, bunlara da şive denir. Aynı şekilde yeni zamanda birbirinden ses bakımından farklılık gösteren aynı dil içinde, çeşitli bölgelere göre değişen ağızlar vardır.

Dil konusunda çalışan uzmanların dil, lehçe ve şive kavramlarının tanımlarında çeşitli münakaşalar yaptıklarını, bu konuda ikiye bölündüklerini belirtelim. Kimileri dil ve lehçeyi kimileri lehçe ve şiveyi birbirleriyle eş anlamlı olarak kullanırlar.

Türkçe; Türkiye, Irak, İran, Suriye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Bulgaristan, Arnavutluk, Ukrayna, Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan, Hakas Cumhuriyeti, Tuva Cumhuriyeti, Tataristan, Afganistan ve adını sayamadığımız birçok Orta Asya, Avrupa ve Amerika’da konuşulmaktadır.

Lehçe

Bir dilin bilinmeyen bir zamanda kendisinden ayrılan ve yeni bir dil olma yolu tutan koludur. Çuvaşça ve Yakutça Türkçenin iki farklı lehçesidir.

Yakut Lehçesi: Bil balık bahıttan sıyıtar.

Türkiye Türkçesi: Balık baştan kokar.

Şive

Bir dilin tarihi çok eski zamanlara dayanmayan, yeni ayrılan ve birbirleri ile anlaşabilen kollarıdır. Şivede şekil ve ses bakımından bazı farklılıklar görülebilir. Şiveden geriye doğru gidildikçe bütün şivelerin aynı dilde ağız durumunda oldukları görülür. Türkiye Türkçesi ile Azerî Türkçesinin teşkil ettiği Oğuzca, Kırgızca, Kazakça ve Türkmence Türkçenin şivelerini oluştururlar.

Ağız

Bir dilin şivesi içinde kalan, en yeni zamanda ayrılmış kollarıdır. Ağızlardaki farklılık yalnızca seste görülür.

ÖRNEK: Koyun -goyun, alıram -alırım, bakıyom -bakıyorum -bahiram gibi.

Ağızlardaki farklılıklar konuşma dilinde görülür ve bunlar ortak bir yazı dilinde birleşirler.

Türk Dilinin Lehçeleri ve Şiveleri

Türk dilinin lehçe ve şiveleri şu şekilde tasnif edilmiştir:

Batı Grubu /Oğuz Grubu

Türkiye Türkçesi / Azerbaycan Türkçesi /Türkmen Türkçesi /Gagavuz Türkçesi

Güney Kırım Türkçesi / Kaşgay Türkçesi /Halaç Türkçesi / Solar Türkçesi

Horasan Türkçesi / Irak Türkmen Türkçesi

Doğu Grubu /Çağatay Grubu

Özbek Türkçesi / Uygur Türkçesi

Kuzey Grubu / Kıpçak Grubu

Kırgız Türkçesi / Kazak Türkçesi / Tatar Türkçesi /Karakalpak Türkçesi /Nogay Türkçesi / Başkurt Türkçesi /Kumuk Türkçesi /Karay Türkçesi / Karaçay -Balkar Türkçesi

Sibirya Grubu

Yakut Türkçesi / Çuvaş Türkçesi / Tuva Türkçesi / Altay Türkçesi / Hakas Türkçesi / Şor Türkçesi

Türkçe, yapısal özellikleri açısından sağlam kuralları olan dünya üzerindeki en eski dillerden biridir.

Türklerin Kullandıkları Alfabeler

Türkçenin binlerce yıllık geçmişi birçok dil ve alfabe ile etkileşimini de beraberinde getirmiştir. Türkler, tarih boyunca birçok alfabe kullanmışlardır. Bunun temelinde Türklerin farklı coğrafyalarda yaşamış; savaşlar ve göçler nedeniyle çok geniş bir coğrafi alana yayılmış olmaları yatmaktadır. Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler şunlardır: İbrani alfabesi, Çin alfabesi, Manihey alfabesi, Göktürk alfabesi, Soğd alfabesi, Uygur alfabesi, Brahmi alfabesi, Tibet alfabesi, Süryani alfabesi, Ermeni alfabesi, Grek alfabesi, Arap alfabesi, Kiril alfabesi, Latin alfabesi.