Bölgesel Kalkınma Kavramı

Bölge Kavramı

Bölge kavramı, “Sınırları idari, ekonomik birliğe, toprak, iklim ve bitki özelliklerinin benzerliğine veya üzerinde yaşayan insanların aynı soydan gelmiş olmalarına göre belirlenen toprak parçası, mıntıka ” olarak ifade edilmektedir.

Avrupa Birliği ’nde Bölge Kavramı

Bölgelerin farklılaşması ve ayrılması, bağlamlarının istikrarı tarafından güçlü bir şekilde belirlenen uzun vadeli süreçlerdir. Bu, özellikle Avrupa'nın içsel kalkınma söylemi bağlamında, gelecekteki kalkınmayı tahmin etmenin temeli olarak bölgesel veya yerel ölçekte sosyo -ekonomik gerçekliğin sürekli gözlemlenmesine ve kaydına duyulan temel ihtiyaca tanıklık etmektedir.

Türkiye ’de Bölge Kavramı

Bölge esası, Türkiye ’nin idari yapılanmasında yoktur. Türkiye ’de bölge kavramı, topografya ve iklim koşullarına göre geliş tirilmiş ve 7 bölgeye ayrılmı ştır. Bu ayrım, bölgesel politikaya hizmet ama çlı olmaktan ziyade coğrafi gerek çelere dayanmaktadır. Ülkede bölge sınırlarının çizilirken coğrafi, tarihi, kültürel, ekonomik, yönetsel ve çevresel kriterlerden bir veya birka çı kullanılabilmekte, planlamadaki temel ama çve önceliklerine göre de kriterler değişebilmektedir.

Türkiye 2002 yılında Bakanlar Kurulu kararına ile İBBS bölgelerine ayrılmı ştır. İller düzey III seviyesi, komşu illerin gruplandırmasıyla da aşağıda yer alan 26 Düzey II ve 12 Düzey I Bölgeleri oluşturularak sınıflandırılmıştır. Türkiye ’nin yedi coğrafi bölgesinin ekonomik ve altyapı yatırımları için çok büyük, illerinin ise çok küçük olması dolayısıyla daha kabul edilebilen bir coğrafi ölçek NUTS II bölgeleri oluşturulmuştur.

Kalkınma Kavramı

Kalkınma, azgelişmiş bir toplumun ekonomik yapısının dönüştürülmesine ek olarak sosyal, kültürel ve siyasal yapılarında değiştirilmesini, yenileştirilmesini tanımlayan büyümeden daha geniş kapsamlı bir kavramdır. Kalkınmanın temel unsurlarını kişi başına düşen milli artmasına ilaveten genel anlamda üretim faktörlerinin etkinlik ve miktarının değişmesi, sanayi tarafının milli gelir ve ihracat içindeki oranının artması gibi yapısal değişiklikler oluşturur.

Bölgesel Kalkınma Kavramı

Bölgesel kalkınma geniş bir terimdir ancak şehirlerden kırsal alanlara kadar tüm bölge türlerinde refah ve yaşam standartlarını iyileştirmeye ve bunların ulusal performansa ve daha kapsayıcı, dayanıklı toplumlara katkılarını iyileştirmeye yönelik genel bir çaba olarak görülebilir.

Dünya ’da Bölgesel Kalkınmanın Gelişimi

Bölgesel kalkınma anlayışındaki değişimi oluşturan en önemli faktör 1970’ lerde yoğunlaşmaya başlayan küreselleşme sürecidir. Keynes ’in devlet müdahalesine dayanan iktisat politikaları Büyük Bunalım ( 1929- 1939 )’ın yarattığı etkileri giderebilmişti. 1970’ lerdeki stagflasyon krizine kadarki süreçte Keynesyen iktisat politikaları, makroekonomik değişkenler ve büyüme /kalkınma/dışa açılım konularında kamunun ekonomideki yerini genişletip, devlet kurumlarının yerel organlara karşı güçlerini arttırmıştır. Bu politikalar klasik bölgesel kalkınma politikaları olarak, bölgeler arasındaki eşitsizlikleri geri kalmış bölgelerin sanayileştirilmesi ve modernleştirilmesiyle azaltmayı amaçlamıştır.

Türkiye ’de Bölgesel Kalkınmanın Gelişimi

Türkiye ’de bölgesel kalkınma çalışmaları, 1960’ lı yıllarda Kalkınma Planları ile başlamış tır. Bölgesel geliş menin sağlanarak, bölgeler arasındaki farkların giderilmesine yönelik hızlı sonu çlar veren politikalar oluşturulmaya çalışılmış tır.

Bölgesel kalkınma için Türkiye ’de kullanılan en yaygın araç, sektörlere ve yörelere göre farklıla ştırılmış bir teşvik sistemidir. İllerin geliş mişlik düzeylerine göre farklı düzeylerde uygulanan bu sistem dışında temel ara ç ise kamu yatırımlarıdır.

Bölgesel Kalkınma Ajansları

Bir ülkenin sınırları içerisindeki az gelişmiş bölgelerin ekonomik ve sosyal açıdan kalkınmasını sağlanması bazen geleneksel idari teşkilatla mümkün olmayabilir. Söz konusu durumda yerel ya da bölgesel düzeyde, kamunun ya da özel sektörün finanse ettiği özel kuruluşlara başvuru yapılabilir. Bu bölgesel kuruluşlara kalkınma ajansları denilmektedir.

Dünya ’da Bölgesel Kalkınma Ajansları

Kalkınma Ajanslarının tarihsel gelişim sürecine baktığımızda ilk uygulamanın 1933 yılında ABD’ de Tenessee Vadisinin gelişmesini görev üstlenen Tenessee Valley Authority (TVA) olduğunu görmekteyiz. Bu uygulamadan sonraki ikinci başarılı uygulama ise 1950 yılında İtalya ’nın güneyi ile kuzeyi arasındaki sosyo -ekonomik farklılıkları ortadan kaldırmak için kurulan La Cassa Per il Mezzogiorno’ dur.

Türkiye ’de Bölgesel Kalkınma Ajansları

Türkiye ’nin özellikle Avrupa Birliğ i (AB) ile üyelik öncesi uyum sürecinin başlamasıyla bölgesel kalkınma politikalarının dönüşümüivme kazanmı ştır. Bununla birlikte 1990’ lı yıllarda Türkiye ’de kalkınma ajanslarının kurulmasıyla ilgili çalışmalar başlamış olup AB ’ye katılma sürecinde devam etmi ştir.

Türkiye ’de 26 Bölgesel Kalkınma Ajansı mevcuttur.