Max Weber’in Toplumsal Tabakalaşma Kuramı

Weber, Marx’ın vurguladığı sınıfların oluşumunda mülkiyet ilişkisinin önemini kabul etmekte, fakat toplumsal eşitsizliklerin açıklanmasında mülkiyet ilişkisinin tek başına yeterli olamayacağını eklemektedir. Bu nedenle Weber tabakalaşma kuramında sınıf, statü ve parti ayrımını ortaya koymuş, bu üç olgunun toplumsal eşitsizlikler üzerinde etkileri olduğunu kanıtlamaya çalışmıştır. Diğer bir ifadeyle ekonomik ögeler kadar sosyal, politik ve dinsel ögelerin toplumsal eşitsizlikler üzerinde etkili olabileceğini göstermek Weber’in asıl amacıdır.

Sınıf Weber’de sınıf kavramı, yaşam koşullarını belirleyen ekonomik temelli ögeleri paylaşan insanlar grubunu kapsamaktadır.Weber’e göre sınıflar arasındaki farklılıklar mülkiyet ilişkileri dışındaki ekonomik ilişkilerden de kaynaklanmaktadır. Özellikle insanların mesleklerini belirleyen eğitim ve beceri gibi referans ve kaynaklar bu ekonomik ilişkiler arasında gösterilebilir. Weber’e göre sınıf üyelerinin ortaklıkları üç sınıf tipine dayalı olarak oluşabilir. Bunlar, mülk sahibi sınıf, ticari sınıf ve sosyal sınıftır.

Mülk sahibi sınıflar mülk farklılıklarıyla belirlenmektedir. Ayrıcalık bakımından pozitif bir konuma sahip olanlar genellikle gelir sahibi kişilerden oluşmaktadır. Mülk sahipliği noktasında ayrıcalık durumu negatif yönde olan kişiler ise özgür olmayanlar (yani köleler), sınıfını yitirmişler ve yoksullardan oluşmaktadır. Mülkiyet sahipliği bakımından ayrıcalık durumu pozitif ya da negatif olmayan bir orta sınıf bulunmaktadır. Bunlarda özgür çiftçiler, memurlar ve sanatçılardır. Ticari sınıflar ise malların ve hizmetlerin pazarlanabilirliği tarafından belirlenmektedir. Buna göre ayrıcalık bakımından pozitif bir konuma sahip olanlar genellikle girişimcilerdir. Negatif olarak ayrıcalıklı ticari sınıflar genellikle değişik niteliklere sahip vasıflı, yarı vasıflı ve vasıfsız işçilerdir. Kendi işinde çalışan çiftçiler, esnaflar ve memurlar ticari sınıfların orta konumunda yer almaktadırlar. Son olarak sosyal sınıflar tüm bu sınıf durumlarının bütünlüğünü oluşturmaktadırlar ve burada birey ve kuşak hareketliliği kolay ve tipiktir. Sosyal sınıflar dört kategoriden oluşmaktadır. Bunlar, mülk ve eğitim aracılığıyla ayrıcalıklı sınıflar, mülksüz aydınlar ve uzmanlar, küçük burjuvazi ve bir bütün olarak işçi sınıfıdır.

Statü Toplumsal eşitsizliklerin var olmasında sınıf kadar statü de etkilidir. Statü pozitif ve negatif ayrıcalıklar açısından sosyal itibar üzerinde etkili bir hak iddiası anlamına gelmektedir. Statü kavramı toplumsal gruplara başkaları tarafından yüklenen toplumsal saygınlık farklılıklarına dayanmaktadır. Statü kavramı yaşam tarzı, formal eğitim ve kalıtımsal ya da mesleki saygınlık ölçütlerine dayanmaktadır.Üç statü grubu vardır Bunlar kendinden menkul ya da mesleki statü grupları, kalıtımsal (miras yoluyla aktarılan) statü grupları ve politik ya da hiyerokratik statü gruplarıdır.

Parti Weber parti kavramını özgür başvuruyla üye olunan dernekleri anlatmak için kullanmaktadır. Partilerin temel amacı sosyal güç ve iktidar kazanmaya yöneliktir. Partilerin hedefleri bir dava (maddi veya manevi amaçları olan bir program) ya da kişisel amaçlar (parti yandaşlarının ve destekleyenlerinin statü kazanması, bir maaşlı görev gibi) olabilir. Ancak genelde partiler bu iki amacı eş zamanlı hedeflemektedir.