Yaşlılık ve Yaşlanma Sürecinde Toplumsal Eşitsizlik

Dünya nüfusunun yaşlanması 21.yüzyılın en önemli demografik gerçeklerinden biridir. Nüfusun yaşlanması, toplumdaki yaşlıların sayısının ve oranının artmasıdır. Dünya genelinde nüfusu en yaşlı kıtalar arasında Avrupa başı çekmektedir. 2021 yılı itibariyle, Türkiye’de Batı’daki yaşlanma hızına eşit olmasa da % 9,7 yaşlı nüfus oranı ile yaşlanmaya doğru yol almaktadır. Nüfusun yaşlanmasıyla birlikte, “Nüfusun yaşlanmasının olumsuz yönleri nelerdir? Yaşlanma süreci ne gibi zorlukları beraberinde getirmektedir? Yaşlanma herkese eşit yaşam fırsatları sunmakta mıdır? Nüfusu yaşlanan ülkeler, nüfus yapılarındaki bu demografik değişimlere nasıl cevap vermektedir? Yaşlanan nüfusun refah seviyesini yükseltmek ve yaşam kalitesini arttırmak için neler yapılabilir?” gibi sorular başta gerontologlar olmak üzere diğer disiplinlerde çalışan uzmanları meşgul etmektedir. Tüm bu sorulara her geçen gün yenileri eklenmekle birlikte hayata geçirilen bir takım uygulamalarla yaşlıların yaşam kalitesi yükseltilmeye çalışılmaktadır.

Biyolojik olarak dünyaya gelen insanoğlu, belli bir yaşam döngüsünde belirli bir zaman diliminde yaşamakta, bu yaşam döngüsü etrafında her bir aşamadan geçerek ortalama bir insan ömrünü tamamlamaktadır. Klasik bir ifadeyle, insanlar “doğar, büyür, yaşar ve ölürler” ilkesi geçerli olmaktadır. İnsanların ne zaman yaşlanacağı veya yaşlandığı; gençlerin toplumun yaşlılarına nasıl baktığı; yaşlıların kendilerini nasıl gördükleri gibi hususlara verilen cevaplar toplumdan topluma değişirken, yaşlanmanın biyolojik bir süreç olmasının yanı sıra kültürel mesele olduğu da ortaya çıkmaktadır. Yaşlanma, yaşlı ve yaşlılık kavramları kendilerine yüklenilen anlamlar çerçevesinde okunmakta ve değerlendirilmektedir. Yaşam evresinin son dönemlerine tekabül eden bu evre, herkes için aynı olmamaktadır. Genel geçer bir takım deneyimler üzerinde insanoğlu buluşsa da yaşlı ve yaşlılığa ilişkin kabuller tek bir gerçeğe -gerçekliğe indirgenememektedir. Bu süreç dünyanın her yerinde –farklı bölgelerde, ülkelerde, toplumlarda, kültürel havzalarda- farklı deneyimlenmektedir. Hayat kimine konforlu ve rahat bir yaşama imkânı sunarken kimine zorluklarla mücadele içinde bir yaşam sunabilmektedir. 65 yaş ve üzeri bazı insanlar dünyayı gezerek yaşlılığı deneyimlerken bazıları yerele mahkûm dünya nimetlerinden bihaber yaşamlarını sürmektedir. Yaşamın birçok alanında her yaş grubundaki insan için eşitsizliğin görünür olduğu bu hayat akışında, yaşlanma sürecinde eşitsizlik olgusu bu ünitenin temelini oluşturmaktadır. Bu çerçevede, öncelikle konunun anlaşılmasına temel teşkil edecek –yaşlı, yaşlanma, yaşlılık, eşitsizlik vb. -kavramlar hakkında bilgi verilecek, yaşlılık sürecindeki eşitsizlik olgusu sosyolojide sosyal eşitsizlik çalışmalarındaki yeni dinamikleri temel olarak birbiri ile bağlantılı üç eğilim çerçevesinde ele alınmıştır. Her bir başlık altında yaşlılıkta eşitsizlik olgusu açıklanmış; özellikle Türkiye’den demografik verilerle ve yaşlılık sürecinde yaşlıların durumuna ilişkin sayısal verilerle konu zenginleştirilmiştir

Anahtar Sözcükler:

• Yaşlı
• Yaşlanma
• Eşitsiz Yaşlanma