Yazı Karakterlerinin Sınıflandırılması

Yazı karakterleri teknolojik gelişmeler ve gereksinimler doğrultusunda çeşitlenir.

İlk matbaa harflerinden günümüz duyarlı yazı karakterlerine değin yazı karakterlerinin gelişiminde pek çok etmen söz konusu olur: taşıyıcı ortam, çoğaltım teknikleri, kullanım alanları, kullanıcılarının özellikleri, yazının kullanıldığı alanın fiziki koşulları, okur gereksinimleri, içinde bulunulan dönemin etkin sanat ve kültür hareketleri, kültürel farklılıklar, vb.

Başarılı tipografinin en önemli kaynaklarından biri doğru yazı karakterinin seçilebilmesidir ve bunun için yazı karakterlerini anlayabilmek ve anlamlandırabilmek gerekir.

Yazı karakterinin sınıflandırılması karmaşık bir konudur. Birçok çağdaş yazı karakteri bir sınıflandırmaya tam olarak uymayabilir. Yeryüzünde var olan tüm yazı karakterlerini kapsayan bir sınıflandırma sisteminin tamamlanması imkansızdır. Ancak, yazı karakteri sınıflandırmasına yönelik farklı yaklaşımlar hakkında bilgi sahibi olmak onları doğru kullanabilmek için tasarımcılara yarar sağlayacaktır.

Thibaudeau Sınıflandırması: Fransız Tipograf Francis Thibaudeau ( 1860 - 1925 ) 1921 yılında yazı karakterlerini biçimsel özelliklerine ve seriflerine göre dört başlık altında sınıflandırmayı önerir: “Elzévir ”ler, “Didot ”lar, “Égyptienne ”lar, “Antiques ”tir.

“Elzévir ”ler üçgen serifli yazı karakterlerini içerir. Vox -ATypI sınıflandırmasına göre üç klasik kategori olan “Hümanist ”, “Garaldes ” ve “Geçişsel ” sınıflarının karşılığıdır. Garamond, Palatino, Times Roman “Elzévir ”ler’e örnek gösterilebilir.

“Didot ”lar çok ince seriflere sahiptir. Diğer sınıflandırma sistemlerinde “Modern ” veya “Didone ” başlığı altında yer alırlar. Didot, Bodoni, Baskerville Didot ”lara örnek gösterilebilir.

“Égyptienne ”lar köşeli serifli yazı karakterlerini içerir. Memphis ve Rockwell, “Égyptienne"lara örnek gösterilebilir.

“Antiques ”, Vox -AtypI sınıflandırmasında “Lineal ”lere karşılık gelen sans serif yazı karakterlerini içerir. Futura, Univers, Helvetica, “Antiques ”e örnek gösterilebilir.

Maxmilien Vox Sınıflandırması, Maxmilien Vox 1952 yılında önerilmiştir. Buna göre, “Elzévir ”ler “Humanistic, Garaldes, Transitional (Réales) ” olarak adlandırılan alt gruplara ayrılır. Seriflerin biçimi kadar x -yüksekliği, eksen gibi özellikler de dikkate alınır.

1954 tarihli Vox sınıflandırma sistemi önerisinde yazı karakterleri “Humanistic, Garaldic, Transitional (Réales), Didonic, Mechanistic, Lineal, Incised, Script, Manual olmak üzere dokuz başlık altına toplanır.

Vox sistemi 1962 yılında “Fraktur ” ve “Latin olmayan ” (Non -Latin) yazı karakterlerinin de eklenmesi ile on bir sınıftan oluşur: “Venetian, Old Face, Transitional, Modern Face, Egyptian Slab, Incised Latin, Scripts, Hand Drawn Display Type, Fraktura/Black Letter, Non -Latin.

Vox sisteminin uyarlanması ile önerilen Vox -Atypl sisteminde bir yazı karakterinin birden fazla sınıfın karakteristik özelliklerini taşıyabileceği göz önünde bulundurulur.

Aldo Novarese Sınıflandırma Sistemi, 1964 ’te önerilir ve bu sistemde yazı karakterleri seriflli olup olmadıkları ve seriflerinin biçimsel, açısal özelliklerine göre on sınıfa ayrılır: Lapidari, Medioevalli, Veneziani, Transizionali, Bodoniani, Scritti, Ornati, Egiziani, Lineari, Fantasie.

Marcel Jacno Sınıflandırma Sistemi, 1978 yılında önerilir. Bu sınıflandırma sistemindeki yazı karakterleri “Linéale, Ancient, Roman ve Egyptian ” başlıkları altında yer alır.

Ben Bauermeister Panose -1 Sınıflandırma Sistemi 1982 yılında önerilir. Bu sisteme göre her bir font serif biçimi, ağırlık, oran, kontrast, vurgu, kol biçimi, harf biçimi, orta çizgi, x -yüksekliği özelliklerine dayanarak bir sınıflandırma numarası alır. Bu numaralar önde gelen çok sayıda yazı karakteri tasarım firmasının True Type fontları içinde ve Panose duyarlı uygulamalar tarafından yaratılan dosyalarda depolanır.

Jean Antoine Alessandrini tarafından 1979 yılında geliştirilen, Codex 80 Sınıflandırma Sisteminde “Roman, italik, majüskül ve minüskül ” gibi terimlerin yerine yeni öneriler getirir. Codex 80’in sınıflandırmasının başlıkları: Les simplices, Les emparectes, Les emparectes à congés, Les deltapodes, Les deltapodes à congés, Les filextres, Les Filextres à congés, Les claviennes, Les romaines, Les gestuelles calligraphiques, Les gestuelles brossées, Les onciales, Les germanes, Les aliennes, Les exotypes, Les machinales, Les ludiques, Les hybrides, Les transfuges.

Robert Bringhurst Sınıflandırmasında dönemlerden yararlanır ve yazı karakterleri tarihsel bağlamları ile ele alır. Bringhurst, harf biçimlerinin yalnızca bilimin nesneleri olmadıklarını; aynı zamanda sanat dünyasına ait olduklarını ve tarihte yer aldıklarını; yazı karakterlerinin, tıpkı müzik, resim, mimari gibi zaman içinde değiştiklerini ve aynı tarihsel terimlerin bu alanların her birinde gerekli olduğunu savunur. Robert Bringhurst yazı karakterlerini sınıflandırırken sekiz dönemden yararlanır: Rönesans ( 15. ve 16. yüzyıl), Barok ( 17. yüzyıl), Neoklasik ( 18. yüzyıl), Romantik ( 18. ve 19. yüzyıl), Realist (19. yüzyıl ve erken 20. yüzyıl), Geometrik Modernist ( 20. yüzyıl), Lirik Modernist ( 20. yüzyıl), Postmodernist ( 20. yüzyıl sonları ve erken 21. yüzyıl).