Çağdaş Tipografi

1990’lı yıllarda yazı karakterlerinin hem baskı hem de ekran tabanlı kullanımına ilişkin teknik sorunlar giderilir. Mükemmel yazı karakteri arayışı sona erer.

Barry Deck tarafından, deneysel bir yöntemle bozuk tipografik malzemelerin, kusurlu biçimlerin bir araya getirilmesiyle oluşturulan Template Gothic yazı karakteri 1991’de satışa sunulur.

1990’da P. Scott Makela’nın geleneksel ve serifli bir font olan Centennial ile bir Pop klasiği olan VAG Rounded’ı bir araya getirerek Dead History’yi (Ölü Tarih) tasarlaması ile tipografinin belki de ilk “mutant” karakteri doğar.

1991’de Martin Majoor’un tasarladığı FF Scala yazı karakterinin, geometrik seriflerine ve modüler sayılabilecek yapısına karşın minüskül “a” harfinin belirgin kaligrafik kaynağı, tipografide geleneğin kalıcılığının göstergesidir.

1996’da Zuzana Licko’nun, John Baskerville’in 18. yüzyıl yazı karakterlerinden esinlenerek Mrs Eaves’i tasarlar. Mrs Eaves, geleneğin güçlü yorumlarını içerir.

Unicode’un, OpenType’ın geliştirilmesi, internetin yaygın ve yoğun kullanımı tipografi alanında kökten değişimlerin gerçekleşmesine; tipografinin teknik sınırlarının giderek kaybolmasına neden olur.

Çokdilli metin tasarımlarında kolaylık sağlamak amacıyla Google tarafından sipariş edilen Noto yazı ailesi yüzden fazla fontu içerir. Unicode standartlarında olan Noto, 2016’da 93 yazı dilini kapsamaktadır.

Kullanıcıların internet erişimlerinde farklı ekran boyutlarına sahip cihazlar kullanmaları duyarlı (responsive) web tasarımı gereksinimini beraberinde getirir. Web sitelerinin farklı ekran boyutlarında aynı derecede etkili olabilmesi duyarlı tasarım ilkelerinin tipografi alanında da sürdürülmesiyle mümkün olur.

2017 yılında “Her tasarıma uyum göstermek için şekil değiştiren yeni duyarlı Google fontu” başlığı ile Google’ın yeni ektileşimli fontunun tanıtımı yapılır. “Spectral” duyarlı tasarımın tüm prensiplerine uygun olarak sayfanın genel düzenine sorunsuzca tam uyum gösterir.

Bir yazı karakterinin tasarlanması uzun zaman alan bir süreçken yazı karakteri tasarlamak için kullanılan yeni teknolojiler tasarımcıların kısa sürelerde hedeflerine ulaşmalarına olanak verir.

Yazı karakterlerini matematiksel olarak tanımlayabilmek ve matematiksel değerler kullanarak tasarlayabilmek amacıyla atılan ilk adımlardan biri, 16. yüzyılda Luca Pacioli’nin “Divina Proportione” (Kutsal Oran) harflerini tasarlamasıdır.

19. yüzyılda, Joseph A. David “Plaque Découpée Universelle” (Evrensel Modüler Şablon) isimli şablonu geliştirir. Şablon, majüskül ve minüskül harflerin, aksanların, sayıların, noktalama işaretlerinin tümünü içerir.

Zamanla, yazı karakteri tasarımları çoğaltım tekniklerinden bağımsız hale gelir. Günümüzde dijital bir font bünyesinde yer alan tüm karakterler Bézier eğrileri kullanılarak oluşturulur.

Programa dayalı dizginin ilk örneklerden biri 1990’da Just van Rossum ve Erik van Blokland tarafından tasarlanan Beowolf yazı karakteridir. Harflerin şekillerini basım aşamasında değiştiren Beowolf, dijital font kitaplığı FontFont’a katılan ilk yazı karakteridir.

1995 yılında, Latin alfabesindeki 26 küçük harfin farklı biçimlerde, ancak kendi içinde tutarlı bir şekilde nasıl oluşturulabileceğini araştırmaya ve modellemeye yönelik olarak Letter Spirit projesi başlatılır.

2002’de Norm tasarım stüdyosu tarafından başlatılan “Sign-Generator” (Simge Üreteci) projesiyle, 3x3’ten oluşan bir grid sistemi üzerinde harflere benzeyen basit biçimler geliştirilir.

2004 yılında Jürg Lehni ve François Rappo kaligrafik bir yaklaşımla, bir yazı karakterinin iskeletine farklı özelliklerde kalemlerin uygulanmasına olanak sağlayan Calligrapher adlı bir program yazarlar.

2006 yılında Remo Caminada ve Ludovic Varone tarafından tasarlanan Type Generator form 2006, harf biçimlerini gerçek zamanlı olarak oluşturabilen bir programdır.

Typism, 2009’da piyasaya sürülen web tabanlı bir font editörüdür. Herkesin kullanımına açık, isteyenin yazı karakterleri üzerinde değişiklik yapabileceği ve karakterleri kopyalayabileceği bir platformdur.

2011 yılında Christoph Knoth tarafından tanıtılan “Computed” Type (Bilgisayarlı Yazı Karakteri) bilgisayar mantığı ile yazı karakteri tasarımını birleştirmeyi hedefler. Şanslı hatalar sonucunda sınırsız sayıda yazı karakterinin ortaya çıkmasını sağlar.

2013’te Studio Maximage, “Programme” adlı yazı karakterini piyasaya sürer. Karakterden örnekler, “Programlanmış Fontlar” (Programmed Fonts) başlığına altında “Typeface as Program” (Yazılım Olarak Yazı Karakteri) adlı kitapta yayınlanır.

2013 yılında geniş yazı karakteri ailelerini etkin bir şekilde tasarlama ihtiyacı sonucu doğan Metapolator, web tabanlı parametrik bir font düzenleyicisidir. Work Sans, Canola ve Breite, Metapolator ile geliştirilen ilk yazı aileleridir.

Tipografinin sayısallaştırılmasını kullanan çok önemli örneklerden bir diğeri, başlangıçta tasarımcıların kaliteli tipografik tasarımlar yapabilmelerini kolaylaştırmak üzere oluşturulan bilgisayar dizgi sistemi TeX’e yardımcı bir uygulama olarak tasarlanan Meta Font veya Multiplemaster’dır.

Metafont yeni yazı karakterleri ve semboller tanımlamak ve üretmek üzere kullanılacak bir programlama dili olarak geliştirilir. MetaFont sayesinde birbiriyle benzerlik gösteren yüzlerce yazı karakteri kolayca tasarlanabilir. Metafont dosyasındaki bir parametre değeri değiştirilerek, yazı karakterinin tamamında tutarlı bir değişiklik yapılabilir.

MTDBT2F 2010 yılında Dexter Sinister tarafından MetaFont kullanılarak elde edilmiş bir yazı karakteridir. “Meta-the-difference-between-the-two-font” sözcüklerinin akronimidir ve “iki-yazı karakteri-arasındaki-Meta-fark” anlamına gelir.

Facebook, Google+, Twitter gibi sosyal ağ ortamlarının tümü, kullanıcılar hakkında toplanan kayda değer miktarda bilgi içerir. Sang Mun, çevrimiçi gözetleme mekanizmaları “Optical Character Recognition” (OCR) ve “Text Recognition” sistemlerinden etkilenmeyecek bir yazı ailesi olan “ZXX”i tasarlar.

Sarp Sözdinler ve Erman Yılmaz, Sang Mun’un “ZXX” yazı ailesini referans alarak “Bir savunma aracı olarak tipografinin kamusal alanda kullanımı nasıl yaygınlaştırılır?” sorusuna yanıt aradıkları atölye serisi “Sistem Hatası”nı gerçekleştirirler.