Kardiyovasküler Sistemle İlgili Tıbbi Terimler

İnsanoğlu ve tüm memelilerde organların beslenmesi temel olarak dolaşım sisteminde kan aracılığı ile sağlanır .Vücudun sıvı dokusu kandır . “Hemopoetik ve lenfopoetik organlar” tarafından kan yapımı sağlandığı için kan yapan sisteme hematopoetik sistem denir. Bu organlara ve organlara ait terimlere “kan terimleri” denir .Kanın yanı sıra, kanı taşıyan damarlar ve vücuda pompalanmasını sağlayan kalp hep birlikte kardiyovasküler sistem içerisinde incelenebilir. Kardiyovasküler sistem (kalp, damar ve dolaşım), kan ve lenf sıvılarının dolaştığı tüm alana verilen isimdir. Kardiyovasküler sistem aracılığı ile tüm vücut hücrelerine ve dokulara oksijen, besinler, hormonlar, ilaçlar ve diğer tüm maddeler iletilirken artık maddeler de aynı yoldan uzaklaştırılabilir ve böylece tüm vücut işlevlerinin devamı sağlanır.

Hematopoetik Sistem

Tüm doku ve organlarda olduğu gibi kan da kendini oluşturan ve sürekli hareket hâlinde olan kan hücrelerine sahiptir. Kan hücreleri 3’e ayrılabilir : alyuvarlar (eritrosit), akyuvarlar (lökosit) ve kan pulcukları (trombosit). Kan hücrelerinin yanı sıra sıvı kısmı da bulunur ve buna kan plazması denir . Plazmanın %90-92'lik kısmı sudan; geriye kalan bölümü ise plazma proteinleri, karbonhidratlar, yağlar, aminoasitler, hormonlar, enzimler, antikorlar, üre, ürik asit, laktik asit, sodyum, potasyum, iyot, demir, bikarbonat gibi organik ve inorganik maddelerden oluşmaktadır. Plazma yalnızca kanın vücutta dolaşmasına yardımcı olmakla kalmaz; aynı zamanda, atık ürünlerinde hücrelerden alınmasını sağlar.

Hematopoetik Sistemi Bölümleri

Kan hücreleri ve bu hücrelerin yapıldığı yerler olarak değerlendirdiğimizde hematopoetik sistemi 3 ana bölümde inceleyebiliriz: Kan hücreleri, kemik İliği ve dalak.

Kan hücreleri de kendi içinde 3 ana başlıkta incelenebilir :

Eritorsit (Alyuvar): Kana kırmızı rengini veren ve bu yüzden al-yuvar olarak adlandırılan bu hücre türü karaciğer, dalak ve kırmızı kemik iliğinde üretilir.

Lökosit (Akyuvar): Beyaz kan hücreleri olarak bilinen lökositler vücudumuzu mikroplara karşı koruyan lökositler savunma hücreleridir .

Trombosit (Kan pulcukları): Yaralanma ve kesiklerde damar dışına çıkan kanın pıhtılaşmasını sağlar .Bu hücrelerin sayısı ve fonksiyonelliği özellikle pıhtılaşma ile ilgili hastalıklarda önemlidir .

Kemik İliği (Medulla ossea): Yeni kan hücrelerinin yaşam boyu periyodik olarak üretildiği yerdir .

Dalak: Ömrünü doldurmuş kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasını sağlayarak içerdikleri demirin yeniden kullanılmasını sağlayan organdır ve kirli kanı kalbe götüren birden fazla damarı vardır .

Kardiyovasküler Sistem

Kanın görevi, kalp ve damarlardan oluşan bu kapalı boşluklar sistemi içinde dolaşarak bütün hücrelere besin ve oksijen götürmektir .Kan bu besinlerin metabolik artıklarını ve karbon dioksiti ise tekrar toplayıp temizlenmek üzere kalbe ve böbreklere taşımakla yükümlüdür .Bu işlemin tamamına kan dolaşımı denir ve kalple birlikte atardamarlar (arterler), toplardamarlar (venler) ve kılcal damarlar dolaşımda görev alır.

Kardiyovasküler Sistem Bölümleri

Kalp: Kalp göğüs merkezinde akciğerlerin arasında sol tarafta yer almaktadır .Kalp eşzamanlı kasılan iki odacıktan oluşur. Ayrıca kalbe dönen kanı bu odacıklara yönlendiren 2 küçük odacık daha vardır .Böylece kalp 2 boşluk sağ tarafta, 2 boşluk sol tarafta olmak üzere 4 boşluktan oluşmaktadır. Kalbin üst kısmındaki küçük odacıklara “kulakçık (atriyum)”, alt kısmındaki büyük odacıklara “karıncık (ventrikül)” adı verilir .Temelde kalbin pompa gücünü sağlayan boşluklar ventriküller olup, ventriküller arasında da pompa gücünün büyük bölümü kanı vücuda pompalayan sol ventrikül tarafından gerçekleştirilir .

Damarlar: Damarlar, vücutta kanı taşıyan kanallardır ve dolaşım sistemi organlarıdır. Görevleri kanı vücudun farklı bölümlerine taşımaktır. Atardamarlar (arteriae/ arterler), toplardamarlar (venae/venler) vekılcal damarlar (kapiller) olmak üzere üç tip damar vardır .Atardamarlar kanı kalpten alıp vücudun farklı bölümlerine taşırken, toplardamarlar vücudun farklı bölümlerinden kanı kalbe taşırlar .Atardamarlarda kanın akış yönü kalpten çevreye doğrudur .Atardamarların çapları merkezden uzaklaştıkça incelir .Atardamarlar her zaman temiz kan, toplardamarlar da kirli kan taşır . Bununla birlikte iki istisna mevcuttur: Pulmoner arter kirli kan, pulmonerven ise temiz kan taşır .Vücuttaki en büyük damar, kanın kendisi aracılığıyla tüm vücuda doğru pompalandığı aort atardamarıdır .Vücutta bulunan her organın en az bir tane temiz kanı kalpten getiren ve birden fazla kirli kanı kalbe götüren damarı vardır .