Temel Sağlık Eğitimi
Eğitim ve Sağlık Eğitimi
Eğitim terimi Latincedeki “educate” mastarının isim şekli olan education sözcüğünün Türkçe karşılığıdır. Education; büyütmek, yetiştirmek ve geliştirmek anlamlarına gelir. Eğmek mastarından türetilen “eğitim” sözcüğü dilimize 1940’larda yerleşmiştir. Bu tarihe kadar önce Arapça kökenli “terbiye” sözcüğü kullanılmıştır. Sağlık eğitimi; kişilere sağlıklı yaşam için alınması gereken önlemleri benimsetmek ve uygulamalarının gerekliliğine inandırmak, sağlık hizmetlerini doğru olarak kullandırmaya alıştırmak, sağlık durumlarını ve çevrelerini iyileştirmek amacıyla birey olarak ve/veya toplumca karar aldırmak şeklinde tanımlanmaktadır. Sağlık eğitiminin en belirgin özelliği, bireyin kendi sağlık uygulamalarını belirlemesine kendi iradesiyle ve isteyerek katılmasıdır.
Sağlık Eğitiminin Temel Amaçları
Sağlık eğitiminin temel amaçlarını Dünya Sağlık Örgütü 3 maddede toplamıştır:
- Sağlığın değerini bireylere ve topluma anlatmak, inandırmak
- Bireyleri ve toplumu sağlık sorunları konusunda kendi kendine çözmeye alıştırmak
- Bireyleri ve toplumu sağlık kuruluşlarından azami ölçüde faydalandırmaya alıştırmak
Sağlık Eğitimi İlkeleri
Halkın sağlıkla ilgili herhangi bir konuda eğitiminin daha yararlı olması ve eğitimin etkinliğinin yükseltilmesi için göz önünde bulundurulması gereken ilkeler şunlardır:
Hedef kitlenin oluşturulması ilkesi
- İlgilendirme ilkesi
- Uygulanabilme ilkesi
- Süreklilik ilkesi
Toplumdaki herkesi kapsama ilkesi
- Önderler ve sektörler arası iş birliği ilkesi
- Eğitimi hizmetle birlikte sunma ilkesi
- Eğitimcilerin niteliği ilkesi
Sağlık Eğitimi Yöntemleri
Sağlık eğitiminde en çok kullanılan yöntemler bireysel eğitim, grup eğitimi ve toplum eğitimi yöntemleridir.
Bireysel Eğitim Yöntemleri
Bireysel eğitimde; gösterme -yaptırma -görüşme -sorumluluk verme yöntemleri kullanılabilir. Görsel araçlardan yararlanma eğitimin etkinliğini artırır.
Grup Eğitimi Yöntemleri
Etkinliği daha az, ancak daha pratik ve davranış değişikliğini amaçlayabilmesi yönüyle toplum eğitiminden üstündür. Grup eğitimlerinde; anlatma, tartışma (panel -sempozyum -konferans), rol yapma, vaka incelemesi, beyin fırtınası, soru cevap yöntemleri kullanılabilir.
Anlatma Yöntemi
Herhangi bir konunun bir sıra ve düzene göre anlatılmasıdır. Soru sorma, görsel -işitsel araçlarla konunun desteklenmesi bu yöntemin etkinliğini artırabilir.
Tartışma Yöntemi
Tartışma, bir konu üzerinde kişileri düşünmeye yöneltmek, iyi anlaşılmayan noktaları açıklamak ve verilen bilgileri pekiştirmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir.
Vaka İncelemesi
Gerçek hayatta karşılaşılan problemlerin eğitim ortamında çözülmesi yoluyla öğrenmenin sağlanmasıdır.
Rol Yapma Yöntemi (role -play)
Eğitilenlerin eğitim yapılan bir konunun amaçlarına yönelik bir durumu, gerçeğe uygun olarak oynadıkları bir eğitim tekniğidir.
Beyin Fırtınası
Birden fazla kişinin bir araya gelerek bir konuyla ilgili fikirlerini tartışmaksızın açıklayarak, birbirleriyle fikir alışverişinde bulundukları, bireyin yaratıcı düşünme gücünü geliştiren bir öğretim tekniğidir.
Soru -Cevap Yöntemi
Soru -cevap yöntemi önceden hazırlık yapıldığı takdirde etkin bir yöntemdir.
Toplum Eğitimi Yöntemleri
- Toplum eğitiminin amacı, toplumsal değişimi sağlamaktır.
Ulusal düzeyde sağlık eğitimi yöntemi
- Ulusal düzeyde uygulanan sağlık eğitimi çalışmaları
- Topluma sağlıklı yaşama biçimini öğretme
- Sağlık sorunlarını çözme
- Belli gün ve haftalarda sağlık eğitimi yapma
Bölgesel ve yerel düzeyde sağlık eğitimi yöntemi
Sağlık Bakanlığının belirlediği genel ilkeler çerçevesinde sağlık kuruluşları ve çalışanları bulundukları toplumun özelliklerini ve ihtiyaçlarını dikkate alarak, topluma yönelik sağlık eğitimini bölgesel, yerel/kitlesel düzeyde planlamalı ve uygulamalıdır.
Sağlık Eğitiminde Kullanılan Araç-Gereçler
Araç gereç: Öğretme, öğrenme etkinliklerinde kullandığımız yardımcı kaynaklar araç gereç ikilisinden oluşur.
Araç: Daha çok mekanik nitelikteki yardımcı olup; gereci sunmada vazgeçilmez ögedir. Örnek: Tepegöz, bilgisayar, televizyon.
Gereç ise; daha çok yazılı basılı nitelikteki yardımcı olup, aracın vazgeçilmez ögesidir. Örnek: Tepegöz asetatı, bilgisayar ve televizyon programları.
Araç Gereç Kullanmanın Faydaları
- Zamandan ve sözden ekonomi sağlar.
- Belli bir fikrin göz önünde canlandırılmasını sağlar.
- Karmaşık fikirleri basite indirgeyerek açıklar.
- Öğretimi açık ve canlı hâle getirir.
- Öğrenenlerin ilgi ve dikkatini artırır.
- Öğrenme arzusu meydana getirir.
- Öğretimi zenginleştirir.
Eğitimde Kullanılan Araç Gereçlerin Özellikleri ve Seçimi
- Seçilecek araç gerecin hedeflere uygun olması gereklidir.
- Dayanıklı, pratik, fonksiyonel, ilgi çekici özelliğe sahip olmalıdır.
- Ekonomik olmalıdır.
- Öğrenenlerin algılama ve anlama gibi bilişsel, tutma ve kullanma gibi psikomotor, paylaşma, sorumluluk alma gibi sosyal gelişim düzeyine uygun olmalıdır.
- Güvenli olmalıdır.
Sağlık Eğitiminin Planlanması
- Eğitim gereksinimlerinin saptanması
- Hedef grubun ve amaçların saptanması
- Sağlık eğitimi planının hazırlanması
- Sağlık eğitimi planının programlaştırılması
- Sağlık eğitimi programının uygulanması
- Sağlık eğitiminin değerlendirilmesi