Yakıt İkmali

Giriş

Havaalanlarında hava araçları için sunulan yer hizmetlerinden en risk taşıyanı hiç kuşkusuz yakıt ikmal operasyonudur. Yakıtın havaalanına ulaşımından depolanmasına ardından da uçaklara ikmaline kadar titiz, kurallara riayet edici ve sorumlu davranılması esastır. Yakıt ikmal operasyonlarının ve sistemlerinin tam anlamıyla bilinmesi, operasyonun güvenliğini artırmada ve olumsuz sonuçlarını ortadan kaldırmada önemli rol oynar. Küçük -büyük ölçeği ne olursa olsun tüm havaalanlarında yakıt ikmal süreci nedeniyle oluşabilecek olumsuz sonuçların önlenmesi hayati önem taşır.

Yakıt ikmal sürecinin ramp operasyonlarını ve yer hizmetlerini sekteye uğratabilecek birçok olumsuz senaryosu söz konusudur. Örneğin yakıt pompasındaki sızma, kusurlu yakıt tankı, enjektör tıkanmaları, personelin prosedürü doğru uygulamaması, yakıtın bozuk olması, teçhizat arızaları gibi problemler ramp operasyonlarını hem durdurur hem de tehlikeye sokar. Bütün yakıt dağıtım sistemindeki yakıtı kirletici ve bozuculardan korumak, alev sıçramalarını engellemek, yakıt sızıntılarını kontrol etmek, otomatik yangın söndürme sistemleri kurmak ve yakıt taşıyan araçların kaza ve çarpışmalarını engellemek için önlemler almak vb. gibi tedbirlerle söz konusu tehlikelerin minimize edilmesi sağlar.

Yakıt İkmali

Yakıt alımı uçağın yer operasyonu sürecindeki en önemli ve ciddi işlemlerden biridir. Uçağın yakıt depoları, kanatlarda ve uçağın gövdesinin kanata yakın bölümlerinde bulunur. Yakıt depoları, Şekil 5.1.de görüldüğü gibi uçakların kanatlarında bulunur. Araç ve uçak arasında büyük hortumlarla bağlantı sağlanarak uçağa yakıt verilir. Yakıt ikmali uçağın büyüklüğüne ve aldığı yakıt miktarına göre değişmekle birlikte ortalama 15 -20 dakika sürer. Bir uçağa yakıt doldurmanın standart hızı dakikada 1000 litredir. Geniş gövdeli uçaklara aynı anda iki hortumla yakıt ikmali yapılabilir, böylece dakikada 2000 litreden fazla yakıt pompalanabilir.

Depolama

Jet yakıtının depolandığı tanklar diğer ürünlerin depolandığı tanklardan ayrılmış olmalıdır. Rafinerilerde de sertifikalandırılmış ve sertifikalandırılmamış, harmanlanmış ve harmanlanmamış jet yakıtları da ayrı tanklarda depolanmalıdır.

Yakıt Emniyet Bölgesi

Yakıt emniyet bölgesi, uçağın yakıt bağlantı noktasından, havalandırma noktalarından ve yakıt aracından itibaren 6 m yarıçaplı bir alanı tanımlar.

Yakıt Alımında Genel Kurallar

Yakıt alımı sırasında, yakıt emniyet bölgesinde kibrit, çakmak veya başka kolayca tutuşabilir maddeler kesinlikle bulundurulmamalıdır. Araçlar uçağa yürüme hızında yaklaşmalı, yakıt kamyonları ve hortumları kabin kapılarına ve ambar kapılarına erişimi engellememelidir. Hidrant acil durum düğmesi görünür ve engellemeyecek şekilde olmalıdır. Tüm ramp personeli acil durum düğmesinin yerini ve kullanımını bilmelidir. Yakıt emniyet sahası içinde elektrikli uçak ekipmanları, GPU, pillerin ya da pil şarjlarının takılmasına ve sökülmesine izin verilmemelidir.

Yer hizmet ekipmanlarıyla her hangi bir yakıt ekipmanı (yakıt kamyonu, hortum, dispenser) arasında en az 1 m mesafe bırakılmalıdır. GPU’lar ile yakıt tahliye delikleri veya noktaları arasında 6 m mesafe bırakılmalı aksi takdirde GPU’lar çalıştırılmamalıdır.

Emniyet Tedbirleri

Uçak yakıtı kerosen esaslı olduğu için kolay alev almaz. Ancak yakıt buharı (AVGAS) için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Dolayısıyla çok ufak kıvılcımlarda dahi alev alma ve parlama özelliğine sahiptir. Bu durum göz ardı edilmemeli ve önlemler buna göre alınmalıdır.

Uçakta Görevli Varken Yakıt İkmali

Uçakta ve yerde olan tüm çıkış kapıları ve koridorlar boş bırakılmalıdır. Yakıt ikmali sırasında köprü kullanımdaysa ilave merdivene ihtiyaç duyulmaz. Fakat sol ya da sağ arka kapılardan birisi otomatik açılan slayt kullanılarak acil çıkış kapısı olarak kullanılmak üzere kabin ekibi tarafından hazırlanır.

Uçakta Yolcu ile Yakıt İkmali

Özellikle transit uçaklarda veya yakıt almak için gerçekleşen teknik inişlerde ya da yakıt işlemi sürerken zaman kazanmak için uçağa yolcu kabul (boarding) işlemine başlandığında ve yakıt alımı sırasında yolcular çoğunlukla uçakta olurlar. Yakıt verilmeden itfaiye uçak altında hazır olmalıdır. İtfaiye gelmeden işleme kesinlikle başlanamaz.

Yangın İhtimali ve Yangın

Boş Uçaktaki Yangın

Uçaklarda yangın çıkabilecek bölümler; motorlar, lavabolar, elektronik bölgeler, kargo bölümleri ve iniş takımları olarak sayılabilir. Yangın tehlikesi bu bölgelere yerleştirilen ısınma dedektörleri, alev dedektörleri, sıcaklık artış dedektörleri tarafından tespit edilmektedir. Karmaşık yapıda olan uçak donanımları güvenli uçak seferleri için tasarlanmıştır. Uçakta ısınma, sıcaklık, duman ve alev dedektörleri yangın ihtimali olan bölgeler yerleştirilmiştir.

Kargo Kısmında Yangın

Uçak ambarlarında yangın ihbarı uyarısı alındığı takdirde hiç bir ambar kapısı açılmadan tüm yolcu ve mürettebatın uçaktan tahliyesi sağlanır.

Uçak Lastiklerinde aşırı ısınma ve yangın bu durumlarda diğer yangın tehlikelerinde olduğu gibi ilk olarak kokpit personeli ve itfaiye uyarılmalıdır. En dikkat edilmesi gereken bu tür tekerleklere yan taraflarından müdahale edilmemeli ve yan taraflarından geçişler engellenmelidir. Tekerleklerde meydana gelen aşırı ısınma supapların bir mermi gibi fırlamasına neden olabilir.

Ekipman Yangını

Uçak altında çalışan araçlarda meydana gelen yangınlarda da ilk olarak kokpit ve itfaiye uyarılmalıdır. Eğer uçağa yakın yanaşan veya bağlanan ekipmanlarda bir yangın söz konusu olursa ilk olarak ekipmanı uçaktan uzaklaştırmak ve güvenli bir uzaklıkta yangına müdahale etmek gerekmektedir.

Yakıt Sızıntısı

Yakıt deposunun taşması ile fazla yakıt, deponun havalandırma deliklerinden sızarak Resim 5.5.teki gibi yere dökülür ve uçak altında birikir. Son derece tehlikeli bir duruma işaret eder .