Pozlamayı Sağlayan Temel Etkenler: Diyafram

Fotoğraf çekmek sadece deklanşöre bakıp o anı yakalamak ve kaydetmek değildir. Aynı zamanda daha ince ayrıntıları ve özellikleri olan fotoğraf, günümüzde özellikle mobil telefonlarda kameranın olması ve fotoğraf çekimi için önemli bir araç haline gelmesi, fotoğraf çekiminin artmasını ve yaygınlaşmasını sağlamıştır. Fakat bir nesnenin ya da canlının fotoğrafı çekilirken daha güzel bir görüntüye ulaşmak için dikkat edilmesi ve bilinmesi gereken bazı özellikler vardır. İyi fotoğraflar çekebilmek için öncelikle pozlamanın doğru yapılması gerekmektedir. Doğru pozlama da, çekim süresince ışığın uygun kullanımı anlamına gelmektedir. Temel olarak da bir fotoğraf makinesinin görevi de ışığı denetlemek ve kontrol etmektir. Bu kontrolü de üç unsur belirlemektedir: Diyafram, ISO ve enstantane. Fotoğraf çekerken ışığın yoğunluğu ve alan derinliğini ayarlamaya yarayan diyafram, pozlamayı sağlayan temel etkenlerden de biridir

Pozlama, bir fotoğrafın aydınlık ve karanlık oluşu demektir. İyi veya doğru pozlama ile kastedilen ise fotoğrafın aydınlık düzeyi ile ilgilidir. Sensörün algılayacağı ışığı belirlemeye pozlama (exposure) denmektedir. Yani önemli olan ortamın ışığı değildir. Fotoğrafçılıkta doğru pozlama çekim süresince ışığın uygun kullanılması anlamına gelmektedir. Fotoğraf çekimi bu üç elemanın belirlediği ışık yani aydınlık miktarı ile sonuçlanan bir süreçtir. Bu üç elemana pozlama üçgeni “exposure triangle” denilmektedir. Bir fotoğraf çekiminde bu üç elemanın iyi ayarlanması sonucunda doğru pozlama gerçekleşmektedir. Bu 3 unsur sıkı bir şekilde ilişkilidir. Elemanlardan birinde bir değişiklik diğer ikisini de etkileyecektir. Bu, 3 pozlamanın her birinin doğru pozlama ile gelmek için birbirine bağımlı olduğu anlamına gelir. Kameranızın ISO ayarı tarafından belirlenen bir ışık duyarlılığı seviyesi vardır. Doğru pozu almak için, kameraya giren ışığın hacmini kontrol etmek için lens açıklığının ayarlanması gerekir. Ardından ışığın sensöre çarpmasına ve görüntüyü kaydetmesine izin vermek için belirli bir süre için deklanşör açılır. Doğru pozlama ile ortaya çıkmak, sağ diyafram açıklığı, enstantane hızı ve ISO ayarlarını birleştirmek anlamına gelir.

Diyafram, fotoğraf çekerken kullanılan ışığa karşı duyarlı olan filmin, yeterli bir kararma elde edebilmek için belirli miktarda ışığın etkisinde kalması gerekir. Belirli bir miktarda ışık aldığı zaman, içeri giren ışığı azaltmak ya da objektife giren ışığı arttırmak gerekir. Fotoğraf makinesinde film üzerine ne kadar ışık düşeceğine ayarlayan bu kısma diyafram denir. Diyafram, görüntüsü alınan objeden yansıyan ışınların aynanın üzerine düşeceği yoğunluğu belirleyen sisteme denir. Fransızca “diaphragme” anlamına gelen diyafram, İngilizce de (Aperture) olan “açıklık” demektir. İyi bir pozlama oluşturabilmek için fotoğraf makinesine girecek ışığın miktarını kontrol edebilecek bir sisteme ihtiyaç vardır. Bunun için ışık yolunda bulunan ve boyutu değişebilen bir delik olan diyafram kullanılmaktadır. Geliştirilmiş tüm objektiflerde bulunan diyafram, merceklerin arasına optik merkeze yerleştirilir.

Diyafram, hem ışığın yoğunluğunu hem de net alan derinliğini kontrol eder. Diyafram aynı zamanda görüntüdeki ışık farklılığını eşitlemektedir. Böylece bir fotoğrafın merkezi ile kenar kısımları arasında açıklık veya koyuluk gibi bir fark oluşmamaktadır. Diyafram objektiflerin üzerinde bulunan diyafram halkası veya diyafram bileziği ile ayarlanabildiği gibi, fotoğraf makinelerindeki menü seçeneğinden de ayarlanabilmektedir.

Diyafram açıklığı, diyafram tarafından ışığın objektiften geçmesine izin veren bir delik ya da açıklıktır. Aslında diyafram, daha büyük ve küçük bir delik meydana getirmek için açılıp kapanan metal plakalar ya da yapraklar kümesidir. Diyafram bir elementin cam objektifleri arasına yerleştirilir. Tamamen açıksa objektiften oldukça fazla ışık geçer. Diyafram eğer küçük bir delik halindeyse, çok az ışığın geçmesine izin verir. Diyafram açıklıkları F/sayı veya F/durak olarak adlandırılır.

Diyaframın boyutu f -duraklarında ölçülür. Teknik terimlerle f sayısı, diyaframın çap -sayıları ile bölünen odak uzaklığıdır. F / stop ayrıca deklanşör hızını da etkiler. Düşük bir f / stop kullanılması, objektife daha fazla ışık girmesi anlamına gelir ve bu nedenle deklanşörün daha hızlı bir enstantane hızına dönüşen doğru pozlama yapmak için uzun süre açık kalması gerekmez. Yine, tersi doğrudur. Yüksek bir f / stop kullanılması, objektife daha az ışığın girmesi anlamına gelir ve bu nedenle, deklanşörün daha yavaş bir enstantane hızına dönüşen biraz daha açık kalması gerekir.

Diyafram değeri hesaplarken, objektifin odak uzaklığına bağlı olarak en küçük değer 1 olarak belirlendiğinde diğer sayı onun iki katı yani 2 olacaktır. Diğer sayılar birbirinin iki katı olarak şöyle davam edecektir. Alt satırda yer alan sayılar ise her bir sayının kareköküdür. Bu karekök olarak elde edilen sayılar diyafram değerleri olarak adlandırılmaktadır.

Diyafram iki temel amaçla kullanılır. Birinci temel amacı ışığın yoğunluğu, ikinci temel amaç ise net alan derinliğinin ayarlanmasıdır. Diyafram, objektiften gelen ışık miktarını kamera sensörüne göre kontrol ettiğinden, bir görüntünün pozlanması üzerinde etkisi vardır. Deklanşör hızı, aynı zamanda pozlama üzerinde de etkilidir. Çünkü fotoğraf makinesinin deklanşörünün açık olduğu sürenin bir ölçüsüdür. Diyafram, görüntüdeki ışık miktarının ayarlamasını sağlayan temel unsurlardandır. Işığın yoğunluğunun kontrol edilmesini sağlayan, büyütülebilen ve küçültülebilen deliğe verilen isimdir. Işığın yoğunluğunu kontrol etme işlevine sahiptir.

Pozlanmayı etkileyen enstantane ve diyafram açıklığını ayarlamak fotoğraf için önemli bir unsurdur. Günümüzde dijital ya da tam otomatik fotoğraf makineleri diyafram ve enstantane ayarlarını kendisi yapmaktadır. Bir nesnenin görüntüsünün istenilen biçimde çekilmesi için cisimlerin üzerine düşen ya da etrafındaki ışık miktarını ayarlamak için enstantane ayarına uygun bir diyafram ayarı yapılmalıdır. Yapılan bu ayarlamalara pozlama da denir.

ISO, filmin ışığa duyarlılık hassasiyetini belirleyen unsurdur. ISO değeri pozlamadaki aynı diyafram değeri gibi F/durakları gibi ışığın şiddetini arttırmak ya da azaltmak için kullanılır.

Açıklık, odak noktasını değil, alan derinliğini belirlemede önemli bir role sahiptir. F -stop numarası ne kadar büyük olursa, alanın derinliği o kadar derin olur. Yani daha fazla nesnenin çerçeve içinde keskin olması muhtemeldir. Aynı şekilde f -stop numarası ne kadar küçük olursa, alan derinliği de sığdır.

Basit, iris ve otomatik diyafram olmak üzere diyafram türleri üç grup altında toplanır.