Türkiye’de Fotoğrafın Gelişimi

Osmanlı Devleti’nde fotoğraf kısa sürede benimsenmiş ve geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Bu dönemde Osmanlı’da başlayan yenilik hareketleri, padişahların fotoğrafa karşı olumlu tavırlar sergilemesine neden olmuş ve II. Abdülhamit döneminde otuz beş bin fotoğrafın yer aldığı Yıldız Albümü hazırlanmıştır. Osmanlı’da stüdyo fotoğrafçılığı ile başlayan fotoğraf serüveni, İstanbul’da ardı ardına açılan fotoğraf stüdyoları ile hız kazanmıştır. Bunun içinde Abdullah Biraderler fotoğraf stüdyosu en popüler olanıdır. Servet -i Fünun dergisi amatör fotoğrafçılığın gelişmesi için okuyuculardan gelen fotoğraflara yer vermiştir. Osmanlı döneminin önemli foto muhabirleri; Ferit İbrahim, Ebuzziya Tevfik, Talha ve Velid Ebuzziya, Arif Hikmet Koyunoğlu ve Burhan Felek’tir.

Fotoğrafçılığın Türkiye’de gelişimi üç döneme ayrılmaktadır. İlk dönem, 1923 - 1950 yılları arası, ön planda duygusallığın hakim olduğu “Romantik Dönem”; ikinci dönem, 1950 -1970 yılları estetik ve tekniğin hakim olduğu “Geçiş Dönemi” ve 1980’den günümüze, kurgu, soyut ve teknolojinin “deneysel ve dijital” olarak ön planda uygulandığı üçüncü dönemdir. Cumhuriyet döneminde fotoğrafçılıkla uğraşanlar, gerek savaş zamanı cephede gerekse savaş sonrası ülkenin tanıtılması için fotoğraf çekerek Cumhuriyet ideolojisinin yerleşmesinde rol almışlardır. Atatürk’ün yurt içi ve yurt dışı gezi fotoğraflarının imarı Etem Tem, Esat Nedim Tengizman ve Cemal Işıksel’dir. Cumhuriyet dönemi romantik dönemde Halkevleri fotoğrafın gelişiminde önemli rol oynamış ve yurt içinde fotoğraf yarışmaları düzenlemiştir.

1950 -1970 dönemi Türkiye’de Fotoğrafçılığın Geçiş Döneminde Şinasi Barutçu’nun fotoğrafın gelişimi için yaptıkları önemlidir. Bu dönemde ilk fotoğraf derneği kurulmuş, ilk düzenli fotoğraf dersleri başlamış ve 1945’te ilk fotoğraf dergisi çıkarılmıştır. 1950’de Ankara’da Türkiye’nin ilk fotoğraf derneği olan TAFK (Türkiye Amatör Fotoğraf Kulübü) Şinasi Barutçu önderliğinde kurulmuştur. Bu dönemde, toplumsal, siyasi ve ekonomik koşullar bağlamında fotoğrafçıların sosyal gerçekçi bir çizgi takip ettikleri görülmektedir. Dönemin öne çıkan fotoğrafçıları; Halim Kulaksız, Nusret Nurdan, Mehmet Bayhan, Şemsi Güner, Ergun Çağatay, Ersin Alok ve Yılmaz Kaini’dir.

1980’den günümüze deneysel ve dijital fotoğraf döneminde fotoğrafta deneysel eğilimler yoğunlaşmıştır. Bu dönemde fotoğrafçılıkta yaratıcılık ve bireyselcilik ön plana çıkmıştır. Ahmet Öner Gezgin, Mustafa Kocabaşı, Nuri Bilge Ceylan, Merih Akoğul, Kamil Fırat deneysel fotoğraf çalışmaları ile ön plana çıkan isimlerdir. 90’lı yıllar fotoğrafçılıkta amatör derneklerin bir araya gelerek federasyon çatısı altında birleşme çabaları yer almaktadır. 2003 yılında Türkiye Fotoğraf Sanatı Dernekleri Birliği olan TFDB ile dernekler federasyon ile birleştirilmiştir. 2000’li yıllar ise fotoğrafçılıkta bir dönem noktası olarak dijitalleşmenin gerçekleştiği yıllardır. Geleneksel fotoğraftan birçok noktada ayrılan dijital fotoğraf, fotoğrafçılar arasında görüş ayrılığına neden olmuştur. Öte yandan dijital fotoğraf, geleneksel fotoğraf ile karşılaştırıldığında hem maliyet açısından hem de zamanlama açısından fotoğrafçılara belirli kolaylıklar sağlamaktadır. Özellikle görüntünün önceden izlenebilmesiyle pozlama ve kompozisyon kontrolünün sağlanması, istenilen fotoğrafın silinebilmesi, çekim esnasında hafıza kartlarına kaydedilen fotoğrafların istenildiği gibi başka dijital ortamlara kaydedilerek boşaltılabilmesi ya da aktarılabilmesi, hafıza kartlarının kapasitesine göre çok sayıda fotoğrafın çekilmesine imkân tanınması, cep telefonu ya da bilgisayar aracılığıyla görüntülerin başka yerlere gönderilebilmesi ve fotoğrafların çekim sonrasında karanlık oda yerine geliştirilen yazılımlar sayesinde daha kolay bir biçimde müdahale edilerek değiştirilebilmesi gibi fotoğrafçılık alanına sayısız yenilik getirmiştir. Kısaca; Osmanlı’dan günümüze fotoğrafın toplumun azınlık bir kesiminden geneline yaygınlaşmasının teknoloji ile sağlandığı ve fotoğrafın, üretim ve tüketim biçiminin bilgisayar sistemleri ile değiştiği anlaşılmaktadır.