Fermuar ve Yırtmaç Dikim Teknikleri
Fermuar, üstünde plastik veya metal dişlerin sıralı olduğu iki şerit ile bu dişlerin kayarak açılıp kapanmasını sağlayan bir parçadan (elcik) oluşmaktadır. Fermuarların kullanım amacı veya alanına göre boy uzunluğu, renkleri, genişliği, malzemeleri, yapısı farklılık göstermektedir. Açma kapama özelliğinin yanı sıra süsleme amaçlı da kullanılmaktadır.
Fermuar, şerit/kurdele, dişler, kürsör, üst ve alt durdurucu (stop) gibi bölümlerden oluşmaktadır.
Şerit/Kurdele; Fermuar dişlilerin takıldığı uzun ince parçalara denilmektedir. Genellikle polyester malzemelerden yapılmasına rağmen kullanım alnına göre pamuk, vinil vb. malzemelerden de üretilmektedir.
Dişler; Fermuar şeridinin her iki tarafında yer alan ve kürsör geçtiği zaman birbirine kenetlenerek birleştirme yapan bölümdür. Plastik, metal vb. malzemelerden yapılabilir. Dişler bozulduğunda fermuarın mekanizması bozulacağından fermuar işlevini yitirir. Dişler ve şerit aynı renk olabileceği gibi zıt renklerde de olabilir.
Kürsör; Elcik ve gövde olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Fermuar açılıp kapandığında dişleri birleştiren veya ayıran parçadır. İç/dış olarak çift yönlü kullanılabilen giysiler için kürsörün her iki tarafında elcik bulunur. Kürsörün ucundan sarkan, kursörü hareket ettiren malzemeye elcik denilmektedir. Elcik dekoratif veya işlevsel olabilmektedir. Elciklerde yapılan tasarımlarla firmaların veya markaların isimleri, logoları yazılarak reklamları yapılabilir.
Alt ve Üst Stop (durdurucu); Kürsör yardımıyla dişlerin birleşiminin başlangıç ve bitişini durdurma aparatıdır. Kürsörün şeritten çıkmasına engel olmaktadır. Fermuarın uzunluğunu göstermektedir.
Fermuarlar biçimlerine, dişli malzemelerine, elcik/kürsörlerine göre sınıflandırmak mümkündür.
Biçimlerine (Fonksiyonlarına) göre;
- Standart dipli fermuar
- Standard sepere (açık uçlu) fermuar
- Kombi fermuar (alttan ve üstten açılmalı)
- X model (iki yönlü) fermuar
- Amerikan sepere (iki yönlü) fermuar
- İlik (ilmik) fermuar
- O model (İki yönlü) Fermuar
Elcik/Kürsörlerine göre;
Kilitsiz, Otomatik, Yarı otomatik, Tersine dönebilen, İğne kilitli, Çift elcikli, Plastik vb.
Dişlerinde kullanılan malzemelere göre;
Kemik dişli fermuarlar; Genellikle mont, kaban, yağmurluk gibi dış giyim ürünlerinde tercih edilmektedir.
Spiral (Naylon veya polyester) dişli fermuarlar; Tekstil ve giyim endüstrisinde birçok üründe kullanılmaktadır.
Metal dişli fermuarlar; Metal dişler güçlü ve sağlamdır, esnek değildir ve yoğun kullanıma dayanacak şekilde tasarlanmıştır.
Endüstriyel dikiş makinelerinde, fermuarın çeşidine ve giysi özelliğine göre her bir ayağın sol veya sağ tarafında bir açıklığı olan tek parmaklı menteşeli veya sert fermuar ayakları veya gizli fermuar (rulolu veya kanallı) ayakları kullanılmaktadır.
Fermuarlar kullanım yerine el dikişi veya makine dikişi ile takılmaktadır. Fermuarların birden çok dikim tekniği ve çeşitleri vardır. Bunlar arasında tek taraflı (sağ veya sol), çift taraflı, gizli, patletli vb. fermuar dikim tekniği bulunmaktadır.
Tek Taraflı Fermuar Dikim Tekniği; Giysinin veya kumaş parçasının iki tarafı arasına, her seferinde bir taraf olacak biçimde dikilmektedir. Üst üste binme (örtüşme) giysinin sol tarafından oluşur ve fermuarı tamamen kaplamaktadır. Böylece giysinin rengine uymayan bir fermuar kullanılması mümkündür. Tek taraflı fermuar genellikle elbise, etek, pantolon vb. giysilerde arka orta açıklığı veya yana yerleştirilir, soldan sağa bakar.
Çift Taraflı Fermuar Dikim Tekniği; Çift taraflı fermuar, etek, pantolon, elbiselerin arka ortasında veya kol kenarlarından kola dikilmiş olarak uygulanabilir. Bu fermuarın üstten dikişi düz ve simetrik olmalıdır.
Gizli Fermuar Dikim Tekniği; Gizli fermuar, birçok giysi ve kumaş için çok yönlü olanıdır. Fermuar kapaması dikiş çizgisi gibi görüntü oluşturur ve fermuarın kendisi görünmez. Fermuarın görünen tek kısmı elcik kısmıdır. Elciğin rengi kumaş rengi ile aynı olmalıdır.
Patletli Fermuar Dikim Tekniği; Fermuar dikim teknikleri arasında en zor olarak kabul edileni patletli fermuar olup, iyi bir dikiş becerilerinin yanı sıra doğru işaretlemeye de bağlıdır. Patlet, pantolon, etek vb. giysilerde kapanmayı, süslemeyi sağlamak, iç giysi ve vücudu fermuar dişlilerinden korumak amacıyla belli ölçülerde, ön kapanma payına eklenen kumaş parçasıdır.
Yırtmaç ve Yırtmaç Çeşitleri
Yırtmaç, giysilerin yaka, kol, etek ucu vb. yerlerinde, kullanım rahatlığı ve süsleme amacıyla farklı biçim ve uzunluklarda yapılan açıklıklara denilmektedir. Giysilerde yırtmaç türü belirlenirken, tasarım özelliği dikkate alınmalıdır. Giysiler üzerindeki yırtmaçlar birçok amaçla işlevsel olarak kullanılmaktadır.
Giysilerde uygulanan yırtmaçlar uygulanacak yere göre gruplandırılmaktadır. Bunlar; Yaka, kol, bel, etek ucu vb.
Etek Ucunda Kullanılan Yırtmaçlar; Açık Yırtmaç, Kapalı Yırtmaç, Pilikaşe (Pilili) Yırtmaç
Açık Yırtmaç; Giysilerde eteğin arka ortası, ön ortası, yan dikişi, pantolonun ise paçalarının yan dikişi, ön ve arka ortası ütü hattı vb. bölümlerde kullanılan en çok tercih edilen yırtmaç çeşididir.
Kapalı Yırtmaç; Genellikle eteklerde kullanılan kapalı yırtmaçlar, yürüyüş ve hareket kolaylığı ile dizdeki eteğe dolgunluk kazandıran yırtmaç türüdür. Eteklerin arka ortasında kullanılmasına rağmen model özelliğine göre ön ortasında da kullanılmaktadır.
Pilikaşeli ve Pilili Yırtmaç; Pilikaşeli yırtmaç, uygulaması yapılırken yırtmaç kısmına ayrı bir parça veya altlık kesilir. Pilili yırtmaç, açık yırtmaç üzerine karşılıklı kapanan pililelerin oluşturduğu yırtmaç türüdür. Pili sayısı model özelliği ve tasarımcı isteğine göre değişebilir.