Dikiş Payı ve Kenar Temizleme Teknikleri
Dikiş payı temizleme, parçaların birleştirilme dikişi yapıldıktan sonra ters yüzündeki payların kabalığını ve fazlalığını azaltmak, temiz görünüm sağlamak, ipliklerin (atkı ve çözgü) atmasını engel olmak vb. amacıyla giysi türü veya kumaş yapısına uygun olarak yapılan tekniklerdir.
Kenar temizleme ise , giysilerin kol ağzı, etek ucu, pantolon paçası vb. işlem görmemiş kenarlarında veya kesilmiş parçaların kumaş kenarlarında kıvrılarak ya da kıvrılmadan yapılan teknikleri kapsamaktadır.
Giysilerin ya da kullanılan tekstil ürünlerinin daha uzun kullanımı, estetik görünüm, dikilen ürünün genel görüntüsü vb. etkenler için payların veya kenarların temizlenmesi önemlidir. Bunu sağlama model özelliği, kumaş türü (ince veya kalın olması vb.), iplik seçimi, iğne seçimi, yardımcı malzeme (biye, şerit vb.) seçimi, dikilen ürünün özelliği vb. dikkate alınarak yapılmalıdır. Etek, pantolon, ceket, gömlek vb. giysilerin ve tekstil ürünlerinin dikiş payı veya kenarlarını temizlemenin birçok tekniği bulunmaktadır. Bu teknikler kumaş ve giysi modeline göre tercih edilirken el ile veya makine dikişi ile yapılmaktadır.
Çeşitli dikiş payı ve kenar temizleme teknikleri;
- Sürfile ile temizleme
- Sürfile makası ile temizleme
- Zigzag ile temizleme
- Overlok ile temizleme
- Makinede kıvırarak (baskı dikişi) kenar temizleme
- İngiliz dikişi ile temizleme
- Biye ile kenar temizleme
- Köşe çalışması ile temizleme
- Pervaz ile temizleme.
Sürfile İle Temizleme; İşlenmemiş kenarların sökülmesini önlemek için kullanılan eğimli el dikişinin tutturulması işlemine denilmektedir. Bu temizleme çeşidi uygulanırken dikişlerin sıkıca dokunmuş kumaşlardan ziyade kolayca sökülebilen kumaşlar için birbirine daha yakın ve derinlemesine olması gerekmektedir. Dikiş payının iki kat yapılması giysinin içinde kalınlık yapacağından dikiş payına ayrı ayrı sık bir biçimde sürfile yapılmaktadır.
Sürfile Makası İle Temizleme; Makas ağzı zigzag biçiminde olan makas ile yapılmaktadır. Kenarları çok fazla atmayan kumaşlarda bu yöntem tercih edilmektedir.
Zigzag İle Temizleme; Makinede zigzag aparatının yardımıyla veya makinede zigzag ayarı ile yapılan işlemdir. Bu nedenle kolay ve hızlı bir tekniktir.
Overlok İle Temizleme; Kumaş kenarını keserek veya kesmeden yapılan sarma (örme) işlemine overlok denilmektedir. Overlok makine ile yapılmaktadır. Kenar temizleme yöntemlerinden en çok tercih edilen bu teknik, birçok kumaşa uygulanabilmektedir. Model özelliğine veya tasarımcı seçimine göre süsleme amacıyla da kullanılmaktadır.
Makinede Kıvırarak Temizleme; Makinede kıvırarak dikiş payı temizleme, dikiş payının ikiye açılıp, geriye kıvrılarak üstten dikilmesiyle yapılmaktadır. Pay genişliği ve dikişler simetrik olmalıdır. Her kumaş için uygun bir teknik değildir. Kemer dikişi, mostra dikişi, etek ucu dikişi vb. olarak kullanılmaktadır.
Baskı Dikişi İle Temizleme; Makinede yapılan bu işlem birkaç teknik ile yapılmaktadır. Birinci teknik, dikiş payının birinin kısaltılıp diğerinin onun üzerine bastırılarak dikilmesi ile yapılmaktadır.
İkinci teknik ise, dikiş kenarlarının kumaş içinde saklanarak tutturulması işlemidir. Her iki teknik çalışması sonucunda kumaşın ön ve arka yüzünde temiz görünüm sağlanmaktadır.
Biye ile temizleme; Farklı boyutlarda hazırlanmış ince verev şeritlerin, dikiş payını kaplayacak veya kenarı kapatacak biçimde tutturulma işlemidir. Dikiş paylarına ayrı ayrı biye uygulaması yapıldığı gibi birleşikte yapılmaktadır.
Kumaş dışında farklı malzemelerden hazırlanan biyeler, sağlamlaştırma, süsleme vb. amacıyla da kullanılmaktadır. Astarsız ve ince kumaşlardan hazırlanan giysi türlerinde iç dikişlerin temiz görünümü için sık tercih edilmektedir.
Köşe Çalışması İle Temizleme; Uygulanacak olan alanı estetik açıdan güzel gösteren bir dikiş çeşididir. İki köşenin de simetrik olması gerekmektedir. Etek ucu, kol ağzı vb. katlama payı geniş olan alanlarda tercih edilen bir yöntemdir.
Pervaz ile temizleme; Pervaz, dikiş kenarlarının biçimine uygun olarak hazırlanmış, arasına tela konularak sertleştirilmiş, dar, ince ve uzun kumaş parçasına denilmektedir. Etek bel kenarında, yakasız yakalarda (U, V, Kare vb.), kol oyuntusu vb. yerlerde sıkça kullanılmaktadır. Aynı kumaştan yapılan pervaz kolay bir temizleme yöntemidir.
Hazırlanan pervaz parçalarına tela yapıştırılması gerekmektedir. Tela kumaşın esnemesini engelleyerek pervaza şekil vermekte ve düzgün durmasını sağlamaktadır.
Pervaz parçasının genişliği 4 veya 5 cm, uzunluğu ise uygulanacak yer olarak belirlenmektedir. Bu nedenle uzunluğa kapama payı ölçüsü ilave edilmez.
Pervazın dış alt kenarı genellikle overlok çekilerek temizlenmesine rağmen, makinede kıvrılarak, sürfile makasıyla kesilerek, biye veya zigzag dikişiyle dikilerek vb. çeşitli tekniklerle de temizlenmekte, iplik atması önlenmektedir. Bu teknikler giysi ve kumaş özelliğine göre tercih edilmektedir.
Kemer ile kenar temizleme
Alt beden giysilerinden özellikle etek, şort veya pantolon için bel kenarına geçirilerek giysinin beli sarmasını sağlayan temizleme tekniğidir.
Lastik ile kenar temizleme
Alt beden giysilerinden özellikle etek, eşofman, tayt, şort veya pantolon için bel kenarına geçirilerek giysinin beli sarmasını sağlayan temizleme tekniğidir. Lastik, kullanım rahatlığı sağladığı için özellikle spor alt giysilerde tercih edilmektedir.