Vücut Kemikleri (Osteoloji)

Vücut Kemikleri (Osteoloji) Dersinin Okutulma Amaçları

Hareket sistemi insan vücuduna şekil verir ve insanın amaca uygun hareket etmesine imkân tanır. Lokomotor sistem olarak bilinen hareket sistemini kemikler, eklemler ve kaslar oluşturur. Kemikler ve eklemler hareket sisteminin pasif, kaslar ise aktif bölümünü meydana getirir. Kaslar kasılmak suretiyle kemik ve eklemlere etki yoluyla hareket etmemizi sağlar.

İskeletin en önemli bölümlerinden birisi kemiklerdir. Kemikleri inceleyen bilim dalına osteoloji (osteologia) denir. Yetişkin bir insanda toplam iki yüz altı (206) adet kemik bulunmaktadır. Kemikler birbirlerine eklemler vasıtasıyla bağlanmışlardır.

Kemikler iki tip maddeden meydana gelmiştir.

Organik madde: Bir kemiğin yaklaşık % 30'u organik maddelerden oluşur. Bu bölüm çoğunlukla kollajen liflerden meydana gelmiştir ve kemiğin elastikiyetini vermektedir.

İnorganik madde: Kemiklerin yaklaşık % 70'i inorganik maddelerden oluşmaktadır. Bu maddelerin çoğunluğunu kalsiyum, fosfor ve magnezyum meydana getirir. İnorganik maddeler, kemiğin sertliğini verir.

Kemiklerin Fonksiyonları

İskelet sisteminin yapısına katılır, organları korur, kasların tutunma yeri olarak görev yapar, kan hücrelerinin yapımında rol alır ve inorganik maddelerin depo yeri olarak fonksiyon görür.

Şekillerine Göre Kemiklerin Sınıflandırılması

Kemikler dış görünüşlerine ve şekillerine göre gruplara ayrılır. Kemikler şekillerine göre altı gruba ayrılmaktadır. Bunlardan en dikkat çekeni uzun kemiklerdir. Uzun kemiklerin orta kısmına diyafiz, uç kısımlarına epifiz denir. Diyafizin ortasında yer alan boşluğa kemik iliği (cavitas medullaris) denir. Uzun kemiklerin uç kısımları süngerimsi (spongiöz) yapıdadır. Epifizin yer aldığı bu uç kısımlarda eklem yüzleri bulunur. Eklem yüzleri dışında kalan ve kemiği dıştan saran yapıya periosteum, kemik iliğinin etrafını saran bölüme de endosteum denir.

İnsan vücudunda bulunan kemikler bir araya gelerek iskelet sistemini oluştururlar. İskeleti meydana getiren kemikler skeleton axiale ve skeleton appendicularia (extremite kemikleri) olmak üzere iki ana grup altında incelenir. Extremite kemikleri sağda ve solda olmak üzere ikişer tanedir.

İskelet Sistemi

Baş, boyun ve gövde iskeletinde bulunan kemiklerin oluşturduğu iskelet sistemi bölümüne skeleton axiale (aksiyel iskelet) denir. Skeleton axiale’yi baş iskeleti ve hyoid kemik, columna vertebralis (omurga) ve thorax (göğüs kafesi) meydana getirir. Kollar ve bacaklar bu iskelet sistemi bölümüne bağlanır. Geri kalan kısmı oluşturan kemiklere de skeleton appendiculare denir.

Beyinle birlikte görme, koku, işitme ve tat organları gibi duyu organlarının bulunduğu kemik bölüme baş iskeleti (ossa cranii) denir. Kafatasına ait kemikler neurocranium ve viscerocranium olmak üzere iki grupta incelenir. Baş iskeletinde kulak kemikçikleri dışında toplam 22 kemik bulunur.

Hyoid kemik mandibula'nın alt tarafında bulunan ve U harfine benzeyen bir kemiktir. Herhangi bir kemikle eklem yapmaz.

Skeleton Axiale

Neurocranium kemikleri, beyni çevreleyen kemiklerden oluşmaktadır. Bu kemikler ikişer tane os temporale (şakak kemiği) ve os parietale (çeper kemik), birer tane os frontale (alın kemiği), os occipitale (art kafa kemiği), os sphenoidale (temel kemik) ve os ethmoidale (kalbur kemik) olmak üzere toplam sekiz tanedir.

Viscerocranium kemikleri, yüz bölgesinde bulunur. Bu kemiklerden mandibula (alt çene kemiği) ve vomer (sapan kemiği) tek, maxilla (üst çene kemiği), os palatinum (damak kemiği), os zygomaticum (elmacık kemiği), os nasale (burun kemiği), os lacrimale (gözyaşı kemiği) ve concha nasalis inferior (alt burun konkası) çift olup toplam sayıları 14 tanedir.

Columna vertebralis (omurga), 33 tane vertebra (omur) adı verilen kemiklerden meydana gelmiştir. Her vertebranın ortasında foramen vertebrale denilen bir delik bulunur. Bu deliklerin üst üste gelmesiyle oluşan kanala canalis vertebralis denir. Bu kanalda medulla spinalis (omurilik) bulunur. Columna vertebralis; vertebra cervicalis (boyun), vertebra thoracica (göğüs), vertebra lumbalis (bel), sacrum (kuyruk sokumu) ve coccygeus (kuyruk) bölümlerinden oluşmaktadır.

Costae (kaburgalar), sternum (göğüs kemiği) ve vertebra thoracicae (göğüs omurları)’nın birlikte oluşturdukları kemik yapıya thorax (toraks=göğüs kafesi), boşluğa da cavitas thoracis (göğüs boşluğu) denir.

Üst ve alt extremite iskeletinde bulunan kemiklerin oluşturduğu iskelet sistemi bölümüne skeleton appendiculare (appendiküler iskelet) denir.

Skeleton Appendiculare

Üst extremite kemikleri; omuz kemeri kemikleri (Cingulum pectorale), brachium (kol), antebrachium (ön kol) ve manus (el), alt ekstremite kemikleri; pelvis kemeri, femoral (uyluk), crus (bacak) ve pedis (ayak) kemiklerinden oluşur.

Omuz kemeri kemikleri (cingulum pectorale); clavicula (köprücük kemiği) ve scapula (kürek kemiği), brachium (kol); humerus (kol kemiği), antebrachium (ön kol); radius (döner kemik) ve ulna (dirsek kemiği), manus (el); ossa carpi (karpal=el bileği), ossa metacarpi (metacarpal=el tarak kemikleri) ve phalanx (falanks= el parmak) kemiklerinden oluşur. El bileği kemikleri sekiz tane, el tarak kemikleri beş tane, el parmak kemikleri başparmakta iki diğerlerinde üç tane olmak üzere toplam on dört tanedir.

Pelvis kemeri; os coxa (kalça kemiği), os sacrum (kuyruk sokumu, sağrı) ve os coccygis (kuyruk kemiği), femoral (uyluk); femur (uyluk kemiği) ve patella (diz kapağı kemiği), crus (bacak); tibia (kaval kemiği) ve fibula (kamış kemik), pedis (ayak); ossa tarsi (tarsal=ayak bileği), ossa metatarsi (metatarsal=ayak tarak kemikleri) ve phalanx (falanks= ayak parmak) kemiklerinden oluşur. Ayak bileği kemikleri yedi tane, ayak tarak kemikleri beş tane, ayak parmak kemikleri başparmakta iki diğerlerinde üç tane olmak üzere toplam on dört tanedir.