Merkezi Sinir Sistemi (Systema Nervosum Centrale)
Sinir sistemi,embriyoda ilk meydana gelen sistemlerden birisidir ve insan vücudunda çeşitli fonksiyonlarda düzenleyici görevi vardır.
Canlılar, bulundukları ortama uyum sağlar. Devamlı olarak çevresindeki ve vücudundaki olayların etkisi altındadır. Dış ve iç ortamdan verileri alır, değerlendirmeye tabi tutar, bir cevap oluşturur ve bu sonucun uygulanmasını sağlar.
Sinir sistemi; merkezi sinir sistemi ve periferik sinir sistemi olmak üzere iki bölümde incelenir.
Santral Sinir Sisteminin Yapısı
Sinir sisteminin foksiyonlarını gören esas hücreler nöron adını alır.
Bir nöronun bölümleri:
Nöronun bir hücre gövdesi vardır. Nöronun en uzun olan uzantısına akson denilir. Bu bölümün ucunda sinaps yapan uzantılar bulunur. Nöronun gövdesinden çıkan, sayıca çok olan ve axona göre kısa uzantılara ise dentrit denilir.
Merkezi sinir sisteminde bulunan nöron tipleri:
Unipolar nöron: Bu nöron tipinde gövdeden çıkan bir tane uzantı vardır.
Bipolar nöron: Bu tip nöronlarda iki uzantı vardır. Kısa olanına dendrit, uzun olanına ise axon denir.
Multipolar nöron: Bu tip nöronların gövdesinden çıkan çok sayıda uzantı mevcuttur. En uzun olan uzantıya axon, kısa olan ve sayıca çok olan uzantılara ise dendrit denir. Merkezi sinir sisteminde bu tip nöron sayısı çoktur.
Merkezi sinir sistemi madde olarak iki bölümden meydana gelmiştir.
Substantia gricea (gri cevher): Gri cevher merkezi sinir sisteminin medulla spinalis bölümünün iç tarafında bulunmasına karşılık encephalon bölümünde dış yüzeyde bulunur.
Substantia alba (beyaz cevher): Beyaz cevher ise medulla spinalis’in dış tarafında, encephalon bölümünde ise iç tarafta bulunur.
Santral Sinir Sisteminin Zarları
Merkezi sinir sistemini dış taraftan saran zar (meninx) , dıştan içe doğru üç tabakadan oluşur: Dura mater, arachnoidea mater, pia mater.
Merkezi Sinir Sisteminin Bölümleri
Medulla spinalis (Omurilik)
Vertebralar (omurlar) üst üste gelerek omurga denilen iskelet bölümünü meydana getirirler. Omurga içerisinde canalis vertebralis ismi verilen bir boşluk oluşur. Medulla spinalis bu kanalda yer alır. Medulla spinalis’in sağ ve sol taraflarından toplam 31 çift spinal sinir çıkar. Bunlar yukarıdan aşağıya doğru sırasıyla aşağıdaki gibidir:
- Servikal spinal sinirler (8 çift);
- Torakal spinal sinirler (12 çift);
- Lumbal spinal sinirler (5 çift);
- Sakral spinal sinirler (5 çift);
- Koksigeal spinal sinir (1 çift)
Medulla Oblongata (Bulbus)
Sinir sisteminin pons ile medulla spinalis arasında kalan bölümüne medulla oblongata (bulbus) denir.
Pons
Beynin bu bölümünün üst tarafında mesencephalon, alt bölümünde ise bulbus bulunur. Arka tarafta cerebellum ile bağlantısı bulunmaktadır.
Mesencephalon
Beyin sapının en üst tarafında yer alan bölümdür. Mesencephalon’un arka tarafta cerebellum ile bağlantısı bulunmaktadır.
Cerebellum (Beyincik)
Beyincik, pons ve bulbus bölümlerinin arka tarafında bulunur. Bu beyin bölümünün en önemli görevi hareketlerimizin koordinasyonunu, yani dengemizi sağlamaktır.
Diencephalon
Mesencephalon ile beyin hemisferleri arasında yer alır.
Telencephalon
Telencephalon iki hemisferden (yarım küre) meydana gelir. Hemisferlerin dış tarafında gri cevher, iç tarafında ise beyaz cevher bulunur. Hemisferlerin en üst tarafında bulunan kortikal bölümünde merkezler bulunur.