Geleneksel Kumaşlar

Geleneksel Kumaşların Tarihçesi

Kumaş dokumacılığının tarihçesi insanoğlunun varoluşu ile başlamıştır. Yapılan kazılarda M.Ö. dönemlere ait kumaş parçaları bulunmuştur. 16 ve 17. yüzyıllarda kumaş sanatı teknik ve sanat yönünden en görkemli dönemi yaşamıştır.

Geleneksel Kumaş Dokumada Kullanılan Araç ve Gereçler

Araç Özellikleri

Kumaş(bez ) dokumacılığının en önemli aracı tezgâhlardır. yörelere göre düzen, kuyu, vb. isimler almış olsa da yapı olarak aynı özelliktedir. Bazı yörelerde çukur bazılarında ise yüksek tezgâh kullanılır.

Gereç Özellikleri

Geleneksel kumaşlarda kullanılan iplikler yörelere göre farklılık göstermektedir.Her yörede bulunan elyaflardan iplikler yapılmaktadır. Yapılacak ürün özelliğine göre pamuk veya yün iplik yoğun kullanılmıştır. El eğirmesi olarak hazırlanan iplikler günümüzde yerini fabrikasyon ipliklere bırakmıştır.

Geleneksel Kumaş Çeşitleri ve Özellikleri

Anadolu'daki il, ilçe ve köylerde yörenin özelliğine göre kumaşlar üretlmiş ve yörenin ismini almıştır. Ankara sofu,Kastamonu Selalmaz dokuması, Ayancık keten bezi , Nallıhan örtmesi vb.

Ayrıca saray atölyelerinde değerli metal ipliklerin kullanıldığı kumaşlar yapılmıştır. Kadife,kemha,sevai,seraser,selimiye kumaşları gibi.

Kutnu kumaşlar uzunlamasına renkli şeritlerden oluşan atkısı pamuk , çözgüsü ipek armürlü kamçılı tezgâhlarda dokunan çok renkli dokumalardır.

Gej-şal şepik dokuma tiftik iplikle çukur tezgâhlarda Bitlis, Şirnak, Hakkari illerinde dokunan erkek giysilerinde çok kullanılan bir kumaştır.

Erzurum, Bayburt, Şanlıurfa illerinde kadın dış giyiminde kullanılan ehramların atkı ve çözgü iplikleri yün iplikle ,kenar suları ve motifleri ise ağartılmış veya renkli pamuk iplikle dokunmuştur.

Ankara sofu , Ankara keçisinin elyafından yapılan iplikle bezayağı,dimi örgüler kullanılarak dokunmuştur. Dokunduktan sonra hareleme işlemi yapılmaktadır.

Eflani çember benzleri, 50 cm eninde 100 cm boyunda dokunan çemberleridir. Zemininde ince pamuk ipliği ile bezayağı örgü yapılmıştır. Motiflerde ise ilave kalın pamuk ipliği ile atkı iplikleri ve çözgü iplikleri arasından bezayağı örgü ile dokunmasıdır.

Yeşil Üzümlü dastar dokumaları, atkı,çözgü, desen olmak üzer üç iplikle dokunurlar . Zeminde doğal renk pamuk ipliği desende ise ağartılmış zeminden daha kalın pamuk ipliği kullanılır. Motifler yılanlı, sülük ,çomak vb. isimler alır.

Şanlıurfa culha dokumaları yörede culfalık denilen çukur tezgâhlarda culhacı ismi verilen dokumacılar tarafından yapılır. Düz ,kareli dokunan culha bezleri üzerine makina ile yöresel motifler suzeni tekniği ile işlenir.

trabzon bezi (keşan, peştemal ) çizgili desenli kadınların bellerine bağlayarak kullandıklarına dolaylık veya dolay peştemal denir.büyük boyutlu başörtüsü için yapılan dokumalara ise baş peştemal denir.

manusa dokumaları, malatya ili arapkir yöresinde çukur tezgâhlarda bezayağı ve çözgü lanse teknikleri ile dokunmaktadır.

beledi dokumaları izmir ili tire ilçesinde jakarlı dokumanın atası olan beledi tezgahlarda dokunan çift taraflı desenli dokumalardır.

buldan bezi motorlu tezgâhlarda bükümlü ipliklerle dokunduğundan buruşuk bir yapısı vardır. buruşuk yapısından dolayı bürümcük,bükülü bez veya sarı kıvrak denilmektedir.

göynük tokalı örtmeleri, bolu ili göynük ilçesinde tek katlı bükümlü iplikle iki gücülü tezgahlarda beyayağı örgü ile dokunmaktadır. karşılıklı kısa kenarları ve baş üzerine gelen kısmına renkli ipliklerle desenler yapılır . kısa kenarlarında tokalı denen püsküller vardır.

kastamonu selalmaz dokumaları selalmaz bölgesi'nde bezayağı örgü ile yapılan düz ve desenli dokumalardır.

babadağ dokumaları denizli ili babadağ yöresinde oluklu veya potlu denilen pamuk iplikli çarşaf dokumalardır.

beypazarı bürgüsü, ankara ili beypazarı ilçesinde dört gücülü tezgâhlarda pamuk ve floş iplikle, beyayağı, ribs örgülerle yapılan dokumalardır.

Rize bezi kendir,pamuk,ipek iplikle kamçılı tezgâhlarda, beyayağı ve ajur teknikleri ile yapılan dokumalardır.

Nallıhan örtmesi, Ankara ili Nallıhan ilçesinde kadın başörtüsü olarak dokunur. Bükümlü iplik kullanılır. Kenar ve zeminideki desenler renkli ipliklerle yapılır.

Tamzara bezi, Şebinkarahisar'da yapılan çok eski bir dokumadır. İki gücülü tezgâhlarda bezyayağı örgü ile yapılır . Günümüzde halk eğitim merkezinde dokunarak yaşatılmaktadır.