Renk

Tekstil ve Moda Tasarımda Renk

Işık ile var olan renk, insan tarafından sadece sağlıklı bir göz yapısı ile algılanabilir. Renk; fiziksel olarak elektromanyetik ışıklar ile kimyasal olarak pigmentler ile biyolojik olarak göz ve beyin ilişkisi ile psikolojik olarak da rengin insan üzerindeki etkisi ile açıklanır. Işığın ve rengin nasıl oluştuğunu açıklamaya çalışan bilim insanları ve sanatçılar sayesinde bugünkü renk teorileri oluşmuştur.

Tekstil üretiminde renk, Endüstri Devrimi sonrası gelişen teknolojiler ile (elyafta merserizasyon işlemi, üretimde baskı teknikleri gibi) yeni malzemelerin ortaya çıkması (sentetik boyarmaddeler ve sentetik elyaf gibi) gibi faktörler ile değişmiştir. Ayrıca tüm uygulamalı sanatlar gibi tekstil de, sanat akımları, sosyo -ekonomik koşullar ve kültürel olaylardan etkilenmiştir. Tekstilde rengin kullanımını, moda olan ve talep edilen renkler, eğilimler (trendler), ekonomik faktörler, güncel sanat akımları, içinde bulunulan toplumsal yapı ve coğrafya, vb. dış etkenler belirler.

Tekstil ürünü; üretim teknikleri, hedef kitlesi, işlevi göz önünde tutularak, pazar ihtiyaçlarına göre tasarlanmış endüstriyel bir üründür. Elyaf ile başlayan bu sürecin bir tekstil ürünü oluncaya kadar geçirdiği her aşamada renk vardır. Tekstil tasarımcısının rengi doğru ve etkili kullanabilmesi için renklerin birbirleri ile olan ilişkilerini, renklerin tekstil hammaddeleri farklılaştıkça farklı algılanabileceğini ve üretim sürecinde teknolojiden kaynaklanabilecek değişimleri bilmesi önemlidir. Yünlü bir kumaş ile pamuklu bir kumaşın aynı Pantone numarasına göre boyanması bu iki tekstilin aynı renkte olacağı anlamına gelmez. Aynı elyaftan ancak farklı bükümlere sahip iplikler, aynı renge boyandıklarında da renk farklılıkları oluşacaktır. Renk çeşitli ışıklar altında farklı algılanabilir bunun için üretim sürecinde ışık kabini kullanılarak renk kontrolleri yapılmalıdır.

Tekstil üretim yöntemlerinden dokumanın üç ana örgüsü olan bezayağı, dimi ve saten örgüleri aynı renklere boyanmış aynı büküme sahip aynı incelikte iplikler ile aynı sıkılıkta dokunduklarında renk farklılıkları ortaya çıkar. Renklerin farklı algılanmasında, örgülere özgü farklı çözgü ve atkı bağlantı noktalarının olması rol oynar. Dokunmuş ya da örülmüş tekstillerin yüzeylerinin desenlendirilmesi için kullanılan baskı tekniklerinde ise kullanılan boyarmadde ile tercih edilen teknikte boyarmaddenin kumaş yüzeyinde ezilme oranı rengin canlılığını belirler.

Tekstil, güncel moda eğilimlerinin en hızlı ürüne dönüştüğü ve ekonomik olarak yüksek satış gücü olan bir sektördür. Değişime, yeniliğe ihtiyaç duyan insan, moda olan renklerden bir tekstil ürünü alabilir. Giyim ve ev tekstilinde güncel renk eğilimlerinin dışında mevsimsel renk paletlerinden de söz etmek mümkündür: Koyu ve toprak tonlarının sonbahar -kış sezonu, açık ve canlı renklerin ilkbahar- yaz sezonunda olması gibi.

Tekstil tasarımcısı için renk, en önemli tasarım öğesidir. Renk; tekstil üretiminin hemen hemen her aşamasında yer almaktadır, ayrıca tüketicinin alma isteğini tetikleyen bir unsurdur. Tekstil tasarımcısı, her sezon yenilenen renk paletleri ile uyumlu birliktelikler elde edebilmek için renklerin birbirleri ile olan etkileşimlerini iyi bilmelidir. Renkler, birbirlerini üç şekilde etkilemektedirler: Bir renk diğerinin renkliliğini azaltır- arttırır -başka bir renk türüne çevirir. Renk trendlerinden güncel bir renk paleti ile çalışılırken renklerin, desen içinde paletteki gibi durmayacağı unutulmamalıdır. Renklerin birbirleri ile etkileşime geçmelerinin dışında desende yer alacak biçimler, bu biçimlerin büyük ya da küçük olması, renklerin desende dağılım oranları gibi faktörler de tasarımda önemli rol oynamaktadır.

Tekstil tasarımcısı renk bilgisinin dışında, tekstil malzeme bilgisi ve temel tasarım yetkinliklerine sahip olarak özgün tasarımlara imza atabilir. Renk uyumları için Johannes Itten’ın önerileri tasarımcılara canlı ve dinamik renk paletlerini sunmaktadır. Güncel renk paletlerinde de bu dinamik etki yakalanabileceği gibi paletteki renklerin ara tonlarının da palete ilave edilmesi ile etkinin yumuşatılması mümkündür. Renk uyumları için; renk çemberindeki yakın renkler, monokromatik renkler, sıcak -soğuk renkler ya da akromatik renkler kullanılabilir.