İplik
İplik, tekstil mamullerinin yapımı için kullanılan esnek, küçük çapa ve büyük uzunluğa sahip, sağlam, ştapel liflerden veya filamentlerden oluşan tekstil ürünüdür. Dokuma ve örme kumaşların temel yapı malzemesidir.
İplik Özellikleri
İplik Numarası
Sayısal olarak iplik kalınlığını ifade eder.
Büküm
İplik üretirken lifleri birleştirerek bir arada tutmak için yaygın olarak bükme yöntemi kullanılır. Büküm sağ veya sol olmakla iki farklı yönde verilebilir.
Büküm sayısı
İpliğin 1 metre uzunluğuna düşen dönüş sayısıdır.
İplik Mukavemeti ve Elastikliği
İplik mukavemeti, ipliğe uygulanan germe kuvvetine karşı onun gösterdiği dirençtir. Elastiklik, ipliğin üzerindeki germe kuvveti ortadan kalktığı anda onun orijinal boyutuna geri dönme yeteneğidir.
İplik Düzgünlüğü
İpliğin uzunluğu boyunca aynı özelliklere sahip olmasıdır.
İplik Çeşitleri
Ham Maddelerine Göre İplik Çeşitleri
İplik içeriğinde bulunan lifler tek cins (pamuk, yün vs.) veya karışım olabilir.
Yapılarına Göre İplik Çeşitleri
Tek kat ve bükümlü iplikler
Eğirme, lif çekme, bükme gibi temel teknoloji işlemler sonucu elde edilen iplikler tek kat iplikler, onların bir arada bükülmesiyle elde edilen iplikler bükümlü katlı ipliklerdir.
Katlı ipliklerin bükülerek birleştirilmesiyle elde edilen ipliklere bileşik bükümlü iplikler, işleme ise çoklu katlama denir.
Bükümlü katlı ipliklerin numarası onu oluşturan tek ipliklerin numarasına ve katlanan iplik sayısına dayanarak gösterilir ve hesaplanır.
Diğer iplik çeşitleri
Tek kat ve bükümlü ipliklerin bir sıra çeşitleri vardır: düz bükümlü iplikler, fantazi bükümlü iplikler, nüveli veya ilikli (kaplanmış) iplikler, tekstüre edilmiş iplikler, hacimli iplikler, elastik iplikler, metalik iplikler.
İplik Eğirme Sistemleri
Kesikli (ştapel) liflerden eğirilmiş iplik üretmek için uygulanan işlemler ve bu işlemlerin yerine getirildiği makinalar birlikte eğirme sistemi adlandırılır. Kesikli liflerin uzunluğuna ve inceliğine, üretilecek ipliğin kalitesine bağlı olarak iki iplikçilik sistemi kullanılır:
- Pamuk (kısa ştapel) iplikçiliği,
- Yün (uzun ştapel) iplikçiliği.
- Pamuk (Kısa Ştapel) İplikçiliği
Kullanılan pamuk liflerinin uzunluğu ve inceliğine, uygulanan işlemlere bağlı olarak iki farklı kalitede iplik üretimi yapılmaktadır: penye ve karde ipliği.
Penye ve karde iplikçiliği
Bu iplikleri üretmek için temel eğirme sistemleri olan ring eğirme ve openend (rotor) eğirme sistemleri kullanılmaktadır. Pamuk iplikçiliğinde yapılan işlemler:
Harman hallaç: Balyalardan verilen lifler açılır, karıştırılır ve yabancı maddelerden kısmen arındırılır, topaklar şeklinde taraklamaya sevk edilir.
Taraklama: Lif tutamları tek liflere ayırılır, temizlenir, çok kısa liflerin uzaklaştırılması, liflerin karışması, kısmi oryantasyonu ve nepsin azalması sağlanır, şerit oluşturulur. Karde iplikçiliğinde bu şerit çekim, penye iplikçiliğinde ise ön çekim işlemine gider.
Ön çekim (cer): 6-8 adet şerit birleştirilerek çekilir, çıkışta şerit oluşturulur. Bu işlemle lifler paralelleşir, karışır, şeritlerdeki düzgünsüzlük iyileştirilir, toz temizlenir.
Şerit birleştirme: 16-28 adet ön çekim şeridi birlikte 2 kat kadar çekilerek vatka formuna getirilir.
Tarama (penye): işlemi sadece penye iplikçiliğinde uygulanır, tek tarama şeridi oluşturulur. Lifler düzleştirilir,paralelleştirilir, kısa lifler uzaklaştırılır.
Çekim (cer): Penye işleminden sonra 1 pasaj çekim (cer) işlemi uygulanır. Elde edilen şerit ring eğirme sisteminde fitil işlemine, open-end eğirme sisteminde ise eğirme makinasına gider.
Fitil: Şerit inceltilir ve ona az miktarda ön büküm verilerek elde edilen fitil sarılır.
Eğirme: işleminde fitil veya şerit (open-end eğirmede) üretilen iplik numarasına ulaşanadek inceltilir, bükülür ve oluşan iplik uygun şekilde sarılır.
Yün (Uzun Ştapel) İplikçiliği
Bu sistem yün ve onunla aynı uzunluktaki yapay lifler için kullanılır. Kamgarn, yarı kamgarn ve ştrayhgarn iplikçilik sistemleri uygulanmaktadır.
Kamgarn iplikçiliği
Uzun, ince, kaliteli yün lifleri ve benzeri yapay liflerden kaliteli, düzgün yüzeyli ve ince iplik eğirmeye uygundur. Yapılan işlemler:
Tefrik (ayırma): lifler özelliklerine göre gruplanır.
Açma: Lif demetleri açılarak yıkamaya hazırlanır.
Yıkama: Yağ, ter ve idrar gibi kirlerin giderilmesi için yıkanan lifler kurutulup yağlanır.
Harmanlama: Farklı lifler karıştırılarak yün harmanı hazırlanır ve yağlama yapılır. Hallaç makinasında karışım daha homojen hâle getirilir.
Taraklama: Bitkisel artıklar uzaklaştırılır, lifler paralelleştirilir ve kısa lifler ayrılır. Şerit elde edilir.
Çekim (cer): 2-4 pasaj çekim yapılır.
Tarama: Kısa lifler, bitkisel artıklar ve nepsler uzaklaştırılır, lifler düzleştirilir ve paralelleştirilir.
Lisaj: Tarama işlemine kadar veya ondan sonra yapılabilir. Şeritler yıkanarak kurutulur, lifler düzleşir.
Çekim: Taramadan sonra çekim işlemi yapılır.
Fitil: Lif şeridi inceltilerek fitil şeklini alır, yalancı ovalama ile fitile bir miktar mukavemet kazandırılır.
Eğirmede: fitil çekilerek inceltilir, bükülerek ipliğe dönüştürülür ve sarılır.
Kamgarn iplikler pürüzsüz, düzgün yapılı, parlak, sıkı bükümlü, ince, sert ve sağlam ipliklerdir.
Yarı kamgarn iplikçiliği
Yarı kamgarn iplik kamgarn ve ştrayhgarn iplikler arasında bir kaliteye sahiptir. Üretmek için tarama hariç kamgarn iplikçiliğindeki işlemler yapılır.
Ştrayhgarn iplikçiliği
Bu sistemde daha kısa, kaba yün lifleri ve atık lifler kullanılır. İplik yumuşak, büküm derecesi ve düzgünlüğü düşük, hacimli, elastik ve yüzeyi tüylüdür.
Lifler açılır, temizlenir, karbonize işlemi yapılır, yağlanır ve topaklar bazında karıştırılır.
Taraklamada lifler ayırılır, karıştırılır, bir miktar yönlendirilir. Tülbent bölünerek fitiller (ön iplik) elde edilir ve ön iplik bobinine sarılırlar.
Eğirmede fitil inceltilir, bükülerek oluşan iplik sarılır.