Antibakteriyel Bitim İşlemi

Mikroplar

Mikroplar 4 büyük gruba ayrılmaktadır. Bunlar; Virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitlerdir. Bunların yapısal karmaşıklığı virüslerden bakterilere doğru artar. Örneğin virüsler en basit yapılılarken, parazitler ise en karmaşık yapılı olanlardır. Bu gruplardan her biri genel olarak grubun temel yapısına sahip bir özelliği göz önünde tutularak alt gruplara ayrılırlar.

Bakteriler

Bakteriler, basit yapılı prokaryotik mikroorganizmalardır. Bakteriler tek hücrelidir; mitokondri, çekirdek zarı, endoplazmik retikulum ve golgi cisimciği bulundurmazlar ve ikiye bölünme yoluyla (eşeysiz) ürerler. Bakterilerin hücre duvarları karmaşık bir yapıdadır ve gram boyası ile boyanmaya göre iki ana grup oluştururlar. Gram -pozitif yapıdaki hücre duvarı kalın olan bir peptidoglikan tabakaya sahiptir. Buna karşın Gram - negatif yapıdaki hücre duvarı ise ince bir peptidoglikan kısım ve onun üst kısmında bir dış memran içermektedir. Bazı bakteriler ise hücre duvarına sahip değildir.

Staphylococcus Aureus

Staphylococcus Aureus bakterileri, küçük, yuvarlak, oval şekile sahip, Gram - pozitif olan koklardır. Hücrelerin bölünmeleri farklı düzlemlerde gerçekleştiği için preparatlarda üzüm salkımını andıran şekilde bir arada görülmektedir. Staphylococcus Aureus basit besi yerlerinde ve optimum olarak 37oC sıcaklıkta üreyebilmektedir. Bu bakteriler fakültatif anaeroptur. Staphylococcus Aureus bakterileri kanlı besi yerlerinde 24 saat geçtiğinde porselen görünümlü, konveks, düzgün yapıda, genel olarak sarı pigmentli koloniler oluşturmaktadır.

Escherichia Coli

Escherichia coli yaklaşık 2 -6 µm boyunda ve 1.0 -1.5 µm eninde, düz, uç kısmı yuvarlak çomakçık şeklinde olan bakterilerdir. Bazı kültürlerde koka benzer yapıda küçük ve kısa, bazı kültürlerde ise normalden uzun ve hatta Y harfi şeklinde dallanan filamanlı şekiller bulunmaktadırlar. Bu bakteriler etraflarında bulunan kirpikleri sayesinde hareketlerini sağlarlar. Hareketleri çok yavaştır hatta hareketsiz bile görünebilirler. Bakteriyolojik yapıda olan boyalarla kolay bir şekilde boyanabilirler. Escherichia coli Gram -negatif bakteriler gurubunda yer almaktadır.

Bakterilerde Üreme

Bakteriler ikiye bölünme yolu ile üremektedir. Bu olay bir ata hücrenin iki yavru hücre vermek üzere ikiye bölünmesiyle olur. Bu üreme şeklinde bakterilerin üslü üremeye uğradığından bahsedilir. Bakterilerin üreme süreleri cinslerine göre farklılık göstermektedir. Örneğin, Escherichia coli cinsi bakteride bu süre 20 dakika iken, Mycobacterium tuberculosis cinsi bakteri de ise 24 saati bile geçebilir.

Bakterilerin Tekstil Mamullerinde Üremeleri

Son zamanlarda tekstil mamulleri üzerinde yapılan bakteriyel büyüme ve çoğalma çalışmalarında, genel olarak kullanılan tekstil ürünlerinin oldukça yüksek oranlarda hastalık yapıcı mikroorganizmalara ev sahipliği yaptığı gözlemlenmiştir. Doğal liflerin suyu seven gözenekli yapıları bakteriler için büyüme ve çoğalma açısından uygun bir ortam sağladığından dolayı sentetik liflere nazaran daha fazla oranlarda mikrobiyal saldırılara maruz kalırlar.

Tekstilde Antibakteriyellik

Mikroorganizmalar nefes aldığımız havada, toprakta, vücudumuzda ve temas halinde olduğumuz ortamlarda bulunmaktadır. Bakteriler özellikle enfeksiyon, koku, hastalık gibi sağlıkla alakalı problemlerin yanı sıra tekstil mamullerinin tahribine ve lekelenmesine de sebep olmaktadırlar. Tekstil ürünlerinde mikroorganizmaların zararları çok eski tarihlerden beri bilindiği için bu alandaki uygulamalar da çok eski zamanlara dayanmaktadır.

Antibakteriyel Özellik Gösteren Maddeler

Günümüzde antibakteriyel bitim işlemlerinde kullanılan birçok kimyasal madde bulunmaktadır. Bu maddeler hakkında genel bilgiler aşağıda sunulmuştur.

Metal ve Metal Tuzları

Ağır metallerin birçoğu, gerek serbest halde gerekse bileşiklerde çok düşük konsantrasyonlarda bile mikroplar için zehirlidir. Mikropların hücre içerindeki proteinlerine bağlanarak onları etkisiz hale getiriler ve bunun sonucunda da mikropların ölümlerine neden olurlar.

Kuaterner Amonyum Bileşikleri

Bu bileşikler katyonik yüzey aktif maddeler grubunda yer almaktadır. Tekstil endüstrisinde üretim işleminin farklı adımlarında biyositler ve yardımcı maddeler olarak kullanılırlar. Antibakteriyel özellikleri sayesinde tıbbi alanda, gıda sektöründe bitki koruma ürünlerinde ve yüzey dezenfektanları olarak da kullanılmaktadır. Antimikrobiyal tekstil uygulamalarında genellikle uzun alkali zincirleri içeren bileşikler kullanılmıştır.

Triklosan

Çeşitli mamullere antimikrobiyal ve koruyucu olarak uygulanmaktadır. Esas olarak pestisit olarak kullanılmasının yanında tekstiller, sabunlar, dezenfektanlar, diş macunları, şampuanlar ve deodorantlar gibi kişisel bakım ürünleri için de yaygın bir kullanım alanı bulunmaktadır.

Kitosan

Kitosan, ıstakoz, karides, yengeç gibi kabuklu yapıya sahip hayvanların kabuklarının temel bileşeni olan kitinin bir türevidir. Kitin su ürünleri endüstrisinin bir yan ürünü olarak büyük oranlarda üretilmektedir. Bunlara ek olarak, mantarların hücre duvarı yapısında ve böcek kabuklarında ve iskeletlerinde de bulunmaktadır.

Boyalar ve Bitkisel Kaynaklar

Tekstil sanayinde kullanılan bazı sentetik esaslı boyarmaddeler antibakteriyel etkinlik göstermektedirler. Bunlar arasında metalik boyarmaddeler örnek olarak gösterilebilir. Böylece bu özelliğe sahip boyarmaddelerin seçilmesiyle birlikte boyama işlemi ile kombine bir antibakteriyel bitim işlemi de aynı anda yapılabilmektedir.

Antibakteriyel Etkinlik Değerlendirme Yöntemleri

Tekstil mamullerinin antibakteriyel etkinliklerinin değerlendirmesinde birçok test yöntemi vardır. Bu yöntemler içerisinde en çok öne çıkanlar agar difüzyon, süspansiyon ve toprağa gömme testleridir.