Güç Tutuşurluk Bitim İşlemi

Tekstil Liflerinde Yanma Olayı

Bilindiği üzere tekstil lifleri genel olarak organik yapıda olduğundan dolayı kolay bir şekilde yanarlar. Özellikle bu maddeler ince bir yüzey oluşturduklarında arada bulunan hava boşluklarının da etkisiyle kolay bir şekilde yanarlar. İnsanların her zaman yanı başında ve yaşantısında olan bu mamuller kullanıcılara da tehlike yaratmaktadır. Özellikle kolay yanma eğilimi gösteren organik liflerin kullanılması tehlikeyi daha da arttırmaktadır.

Tekstil liflerinin nasıl güç tutuşur bir yapı kazandığını anlayabilmek için öncelikle bu liflerin yanması sırasında açığa çıkardığı maddeleri iyi tespit etmekte fayda vardır. Özellikle tekstil liflerinde piroliz olayının büyük bir önemi vardır. Piroliz olayı ile yani o maddenin ısı enerjisi ile parçalanması sırasında açığa çıkan parçalanma ürünleri, yanmayı tetikleyici özellik göstermektedir.

Yanma olayı yanacak mamulün ısınması, yanma sıcaklığına gelmesi ve alev alarak yanması aşamaları şeklinde olur. Güç tutuşurluk bitim işlemi uygulandığında, tekstil mamulü yüzeyine uygulanan kimyasal maddeler yardımıyla yanma için gerekli olan oksijen absorbe edilerek, karbondioksit türü yanmayı güçleştiren gazlar açığa çıkar. Böylece bizim alev alma olarak bildiğimiz yanma engellenmiş olur. Ayrıca tekstil mamulüne uygulamış olduğumuz kimyasal madde nedeniyle ortamın sıcaklığının yükselmesi yavaşladığından yanma sıcaklığına daha geç ulaşılmaktadır.

Tekstil Mamullerinin Güç Tutuşurluk İşlemi

Bazı organik ve anorganik lifler yapıları itibariyle güç tutuşur özelliktedir. Bu liflerden üretilen ürünler herhangi bir başka işleme tabii tutulmadan gerekli ve yeterli tutuşmazlık özelliği göstermektedirler. Bu yüzden bu tarz liflerin güç tutuşurluk bitim işlemi görmelerine gerek yoktur.

Bu lifler yapıları gereği güç tutuşur özellik göstermelerine rağmen gerek fiyatlarının pahalı olması gerekse gerekli ve yeterli tekstilde kullanım özellikleri gösterememesinden dolayı günümüzde çok fazla kullanım alanı bulamamaktadırlar.

Sentetik liflerde de güç tutuşur yapı günümüzde aranan bir özellik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu liflere güç tutuşur özellik kazandırılmak istendiğinde ise bu liflerin üretim aşamalarında lif çekiminden önce tutuşmazlık sağlayan kimyasal maddeler eklenmektedir. Bu yöntem uzun zamanlardan beri uygulanan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır.

Günümüzde tekstil mamullerine güç tutuşur özellik kazandırmak için en yaygın ve en çok kullanılan yöntem ise tekstil mamullerine güç tutuşur özellik kazandırıcı kimyasal maddelerle bitim işlemi görmesidir. Böylece tekstil mamulü güç tutuşur bir yapı kazanarak kullanım açısından fonksiyonel özelliğe sahip olmuş olur.

Güç Tutuşurluk Bitim İşlemlerinde Kullanılan Kimyasal Maddeler

Bir tekstil mamulü için güç tutuşur denildiğinde onu tutuşturmak için gerekli olan enerjinin mümkün olduğunca fazla, tekstil mamulünün yandığında açığa çıkardığı enerjinin ise mümkün olduğunca az olması anlaşılmaktadır. Tekstil mamullerine güç tutuşur özellik kazandırmak için günümüzde en çok kullanılan yöntemin kimyasal madde aktarımı olduğunu daha önce bahsetmiştik. Güç tutuşurluk bitim işlemlerinin en çok uygulandığı tekstil lifleri ise selülozik esaslı liflerdir. Bu yüzden de genel olarak bu lifler üzerinde durulacaktır.

Tekstil liflere güç tutuşurluk özelliği kazandırmak için kullanılan kimyasal maddeler ise yıkamaya dayanıksız, yıkamaya kısmen dayanıklı ve yıkamaya dayanıklı etki sağlayan güç tutuşurluk maddeleri olmak üzere 3 grupta incelenmektedir.

Yıkamaya Dayanıksız Güç Tutuşurluk Maddeleri

Bu tarz ürünler genellikle anorganik bileşiklerdir. Bu maddeler çok eski zamanlardan beri bilinen en ucuz maddelerdir. Bu sınıfta yer alan maddelerin içeriklerinde amonyum tuzları bulunmaktadır.

Yıkamaya Kısmen Dayanıklı Güç Tutuşurluk Maddeleri

Bu maddelerle çalışıldığında 40 - 50 oC’lerde ılıman koşullarda yapılan birkaç yıkamaya karşı dayanıklı etkiler elde edilmektedir. Ancak sıcaklık ve yıkama sayısı arttırıldığında bu maddelerdeki dayanımda da düşmeler meydana gelmektedir. Yani ilk başta gösterilen güç tutuşurluk etkisi ile daha sonra gösterilen güç tutuşurluk etkisi aynı olmamaktadır. Bu maddeler ya halojen bileşikleri ya da fosfor -azot bileşiği türündedir.

Yıkamaya Dayanıklı Güç Tutuşurluk Maddeleri

Son yıllarda teknolojinin ilerlemesiyle birlikte güç tutuşurluk bitim işlemi üzerine yapılan araştırmalarda da artış gözlemlenmiştir. Bu araştırmalar arasında tekstil mamulleri üzerinde etkili ve kalıcı bir güç tutuşur etkinin nasıl sağlanabileceği incelenmiştir. Bunun için de yıkamaya dayanıklı etki gösteren güç tutuşurluk maddeleri günümüzde önem kazanmıştır.

Tutuşurluk Bitim İşlemi Test Yöntemleri

Güç tutuşurluk bitim işlemi görmüş tekstil mamullerinin bu işlem sonucundaki kazanmış oldukları güç tutuşur etkilerinin de test edilmesi gerekmektedir. Bu testlerden önemlileri arasında; Dikey yakma test yöntemi, yatay yakma test yöntemi, 45o’lik açıyla yakma testi, LOI testi sigara testi, butangaz testi bulunmaktadır.

Güç Tutuşurluk Bitim İşlemi Görmüş Tekstil Mamullerinin Kullanım Alanları

Genel olarak güç tutuşurluk bitim işlemi görmüş tekstil mamulleri yangın tehlikesinin çok olduğu alanlarda kullanılmaktadır. İnsanlar günlük hayatta güç tutuşurluk bitim işlemi görmüş tekstil mamullerinin kullanımını çok fazla tercih etmezler. Çünkü bu tarz ürünlerde genellikle kimyasal madde aktarımı fazla olduğundan dolayı sert bir tutum oluşmaktadır. Bu da özel amaç kullanımı dışında insanları rahatsız etmektedir. Ayrıca kimyasal madde kullanım oranının da fazla olması ayrı bir sorun yaratmaktadır.