Teslim Şekilleri ve Dokümantasyon

Uluslararası Ticaret Odasının belirlediği "teslim şekilleri" adı verilen ticari terimler dış ticaret sürecinde alıcı ve satıcının sorumluluklarını belirleyerek, ihtilafların çözümünü kolaylaştırmaktadır. Yıllar içerisinde birkaç kez değiştirilen terimlerin günümüzde kullanılan versiyonu 2010 yılında son yapılan son güncellemeyle çıkarılan Incoterms 2010 versiyonudur. Yapılan değişiklikle teslim şekillerinin sayısı 13'ten 11'e düşmüştür. D Grubundan 4 teslim şekli çıkarılmış (DAF, DES, DEQ, DDU), 2 yeni teslim şekli eklenmiştir (DAT, DAP). Ayrıca terimler harf grubu dışında, kullanılan taşıma moduna göre bölümlendirilmiştir. Buna göre tüm taşıma modlarında kullanılan terimler: EXW, FCA, CPT, CIP, DAT, DAP ve DDP den oluşmaktadır. Sadece su yollarında kullanılan terimler ise; FAS, FOB, CFR ve CIF terimleridir.

Teslim şekillerinin Türkçe açıklamaları ihracatçının sorumluluğu hakkında ipucu vermektedir. Örneğin; EXW İş yerinde teslim anlamına gelir ve ihracatçının işyerinden malları teslim ettiğini gösterir. Daha açık bir ifadeyle; ihracatçının teslim yükümlülüğünün kendi iş yerinde yerine getirdiğini anlayabiliriz. Yine aynı şekilde DDP teslim şeklinin Türkçe açıklaması “gümrük vergileri ödenmiş olarak teslim” dir. Gümrük vergisi ithalatçı yani alıcı ülkede ödendiğine göre, ihracatçının ithalatçı ülkedeki gümrük vergisini ödemek ve bu noktaya kadar olan tüm masraf ve yükümlülükleri yerine getirerek teslim yükümlülüğünü yerine getirmiş olur.

Taşıma modlarında kullanılan belgeler ise karayolu taşımacılığı, deniz yolu taşımacılığı ve hava yolu taşımacılığı belgeleri olarak ayrılarak incelenmiştir. Karayolu taşımacılığında kullanılan belgeler sürücüye ait belgeler, araca ait belgeler ve yüke ait belgeler olarak üçe ayrılmıştır. Sürücüye ait temel belgeler; uluslararası ehliyet, pasaport, ağır vasıta sürücü belgesi ve giriş vizesidir. Araca ait belgeler ise; taşıt uygunluk belgesi, yeşil kart sigortası, geçiş belgeleri ve C2 yetki belgesidir. Tır karnesi, karayolu konşimentosu, çeki listesi ve menşei şehadetnamesi ise yüke ait belgelerdir.

Deniz yolu taşımacılığında kullanılan temel belgeler ise; deniz yolu konşimentosu, ön anlaşma belgesi, yükleme ordinosu, manifesto, astarya, ardiye ve despatch belgeleridir. Deniz yolu konşimentosu diğer taşıma senetlerinden farklı özellikleri olan bir belgedir. Taşıyıcı firma veya onun bağlı olduğu acente tarafından düzenlenerek malı yükletene verilen, malın teslim alındığını ve istenilen şekilde taşınarak gönderilene teslim edileceğini gösteren bir deniz yolu taşıma belgesidir. Diğer taşıma belgelerinden temel farkı kıymetli evrak niteliği taşımasıdır. Deniz yolu konşimentosu malın mülkiyetini temsil eder ve ciro edilmesiyle mal el değiştirebilir. Bu özelliğiyle kıymetli evrak niteliği taşır. Diğer taşıma senetlerinde (kara yolu ve hava yolu konşimentolarında) bu durum söz konusu değildir. Taşıyıcıya teslim edilen malların üzerindeki mülkiyet hakkı konşimentodan ayrı olarak ileri sürülemeyeceği gibi başkalarına da devredilemez. Geminin yükleme/boşaltma işlemleri için limanda kalabileceği süreyi gösteren belge ise Astarya olarak adlandırılmaktadır. Liman sahasını kullanan araçlardan Liman İdaresi tarafından alına ücret Ardiye, gemide taşınan mallarla ilgili cins, miktar, ağırlık, paketleme şekli gibi ayrıntıları gösteren belge ise Manifesto olarak adlandırılmaktadır.

Hava yolu Taşımacılığında kullanılan belgeler ise hava yolu konşimentosu, ara konşimento, kargo manifestosu, kargo transfer manifestosu, kargo masraflarını düzeltme bildirisi ve kargo muhasebe bildirisidir. Hava yolu taşıma şirketlerince düzenlenerek, malın teslim alındığını ve istenildiği şekilde gönderilene teslim edileceğini belirten, üzerinde uçuş bilgileri, malın cinsi ve miktarı, alıcının ve yükletenin adı ve navluna ait bilgilerin yer aldığı belge hava yolu konşimentosudur. Kargo manifestosu da hava yolu kargoculuğunda taşınan malları özelliklerini, gerekli taşıma koşullarını, teslim şekli ve teslimat yerlerini gösteren belgedir.