Tehlikeli Madde Taşımacılığı

Tehlikeli maddeler günlük hayatımız da önemli bir yer tutmaktadır. Gerek evimizin temizliği, bahçemiz, havuzumuz ya da ekonominin ayakta kalması için sanayinin birçok dalında ve günlük hayatımızın vazgeçilmezi olan araçlarımızda önemli bir rol oynar.

Kara yolu taşımacılığında tehlikeli maddelerin taşınma işleminde materyallerin özelliklerine göre farklı tip ve özellikte araçlar kullanılmaktadır.

Deniz yolu ile tehlikeli maddelerin taşınmasında dikkate alınacak en önemli kavramlar; sağlık, güvenlik ile çevrenin korunmasıdır.

Tehlikeli maddeler, özelliklerinden dolayı uçak, yolcu ve diğer gönderilerin güvenliğini tehdit eden kargolardır ve çok sıkı denetim altındadır. Tehlikeli maddelerin hava yolu ile nakliyesine sadece özel durumlar ve belirli şartlar altında izin verilir. Hava yoluyla taşınmaya uygun olmayanlar taşıma sürecinden tamamen çıkarılırlar.

Demir yolu taşımacılığında deniz taşımacılığında kullanılan araçlara benzer araçlar tercih edilir. Bunun Dünya'da ve Türkiye'de tehlikeli madde taşımacılığı uygulamalarında gerçekleşen eksiklikler çok ciddi tehlikelere yol açmaktadır. Bu problemler can, mal ve bunların yanında çok ciddi çevresel felaketlere yol açmaktadır. Bu yalnızca taşımacılık değil aynı zamanda kimya, tekstil ve akaryakıt sektörünü ilgilendiren bir problemdir. Bu bölümde tehlikeli madde taşımacılığında karşılanabilecek sorunlar ve bunlara karşı alınması gereken önlemler üzerinde durulacaktır.

Tehlikeli maddeler, özellikleri gereği, dikkatsizlik ve kazalar sonucunda çevre güvenliğini, hayvanları, insanları ve genel güvenliği tehlikeye düşüren maddeler olarak tanımlanabilmektedir.

Tehlikeli maddeler, tanımlarından da anlaşılacağı gibi yaşamın her alanında bulunması mümkün olan maddelerdir. Günümüzde demir yolu, kara yolu, deniz yolu ve boru hatları ile taşınan ve tehlikeli olma özelliği taşıyan maddeler ülkelerarası ticarette önemli bir yer tutmaktadır.

Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme (ADR), Tehlikeli Maddelerin Denizyolu ile Taşınmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme (IMDG) ve Demiryolu ile Tehlikeli Maddelerin Taşınmasına İlişkin Sözleşme (RID) hükümleri uyarınca tehlikeli maddeler risk derecelerine göre dokuz sınıfa ayrılmaktadır

Tehlikeli maddeler sınıflandırılırken risk derecelerine ve yapısal özelliklerine göre de farklı numaralar alabilmektedir. Birleşmiş Milletler bu çerçevede her tehlikeli madde için bir numara belirlemiş ve bu numara uluslararası ortamda kabul görmüştür.

Patlayıcı maddeler; sıcaklık ve basınç gibi etkilerin sonucunda kimyasal tepkimeye giren ve netice olarak insan sağlığı, çevre ve diğer varlıklara zarar verebilecek nitelikte gaz ortaya çıkaran, katı ve sıvı maddeleri kapsamaktadır

Tehlikeli madde sınıfları içerisinde yer alan Sınıf -2 Gazlar grubunda saf olarak bulunan gazlar ile birlikte, bileşik halde olan gazlar yer almaktadır.

Sınıf -3 yanıcı sıvı maddeler, aynı zamanda, parlama noktası 61 °C' nin üstünde olan sıvı maddeleri ve erimiş katı maddeleri kapsamaktadır

Katı özelliğe sahip olan, patlayıcı özelliği azaltılmış veya kendiliğinden reaktif özelliğe sahip sıvı ve katı maddelerin dâhil olduğu tehlikeli maddeler; Sınıf - 4.1 yanıcı katı maddeler olarak tanımlanmaktadır.

Hazırlanan içeriğin sonunda konunun tümünü kapsayacak şekilde özet hazırlanmalıdır.

Sözel derslerde 400 -750 kelime arasında olmalıdır.

Görsel dersleride Karışımlar ve çözeltiler (sıvılar ve katılar), piroforik maddeler ile az miktarda olmasına rağmen, uygun koşullar sağlandığı zaman, beş dakikalık süre içerisinde tutuşabilen maddeler (Sınıf -4.2) kendi kendine yanan maddeler sınıfında yer almaktadırlar.

Su ile reaksiyona girerek, hava ile patlayıcı karışımlar oluşturmaya yatkın yanıcı gazlar açığa çıkartan maddeler ile benzer maddeleri içeren nesneler Sınıf -4.3 "Su İle Temas Ettiğinde Yanıcı Gazlar Açığa Çıkartan Maddeler" kapsamında yer almaktadır.

Sınıf -5.1 Yakıcı maddeler içerisinde yer alan maddeler yanıcı özelliğe sahip olmamalarına karşılık, bulundukları ortama oksijen yayarak başka bir maddenin yanmasını sağlayan ya da kolaylaştıran maddelerdir.

Organik peroksitler ve bütün organik peroksit formları sınıf -5.2 organik Peroksitler sınıfında yer almaktadır.

Oldukça az miktarları bile insan sağlığına zararlı etkilerde bulunan, öldürücü özelliklere sahip, solunum, dokunma veya temas ile ya da yutma sonucu etkide bulunan tehlikeli maddeler Sınıf -6.1 içerisinde değerlendirilmektedir.

Sağlık açısından insan ve diğer canlı varlıklara etki eden, bulaşıcı ve patolojik özelliklere sahip maddeler Sınıf -6.2 bulaşıcı maddeler sınıfında yer almaktadır.

Radyoaktif maddeler; taşıma depolama yapan, çevreye radyasyon yayan ve kullanım sırasında radyasyon ve maddelerdir

Sınıf -8 aşındırıcı maddeler; dokunulması hâlinde deriye ve dokulara kimyasal nitelikte zararlar verebilen, buna ek olarak temas ettiği diğer madde ve taşıma araçlarına zarar verebilen ya da tümüyle yok edebilen maddeleri kapsamaktadır.

İlk sekiz sınıf içerisinde yer almamasına karşılık özellikleri açısından tehlike ve risk içeren maddeler sınıf -9 muhtelif tehlikeli maddeler ve nesneler olarak sınıflandırılmaktadır.

Tehlikeli maddeler risklerini ve tehlike özelliklerine göre farklı şekilde paketlenmektedirler. Paketleme, kullanılacak ambalaj malzemesi ve ambalaj üzerine konulacak işaret ve yazılar ile bütünlük oluşturmaktadır.

Tehlikeli maddeler paketin içerisine yerleştirildikten sonra paketler belirli bir yöne doğru yüklenmesi ve istiflenmesi gerekiyorsa buna ilişkin işaretlerde kolilerin üzerinde yer almalıdır.

Tehlikeli maddeler taşınırken, virajlarda taşınan toplam yükün yaklaşık olarak yüzde yetmişi oranında bir kuvvet aracın döndüğü yöndeki taşıma kabının duvarına etki etmektedir.

Evrensel çapta yapılan taşımaların önemli bir kısmını tehlikeli madde taşımaları oluşturmaktadır. Yapıları gereği genel anlamda lojistiğinin çok hassas ve dikkatli bir şekilde yapılması gereken tehlikeli maddelerin bu özellikleri ve yarattıkları sonuçlardan elde edilen deneyimler dikkate alınarak her bir taşıma moduna uygun olarak konvansiyonlar geliştirilmiş ve bu konvansiyonlar çerçevesinde kurallar oluşturulmuştur.