Kara Yolu ve Demir Yolu Taşımacılık Sistemleri

Taşıma sistemleri, yaygın olarak içinde bulundukları ortama göre sınıflandırılır. Bu kitapta yük taşımacılığı esas alınmış olup, taşıma sistemleri içinde bulunulan ortama göre sınıflandırılmıştır. Buna göre yükler kara, su ve hava ortamlarında taşınmaktadır. Kara ortamında yapılan taşımacılık kara yolu ve demir yolu, su ortamında yapılan iç su yolu ya da deniz yolu taşımacılığı; hava ortamında yapılan taşımacılık havayolu, su ve kara ortamda çalışma özelliğine sahip boru hattı taşımacılık sistemi kullanılmaktadır. Bu sistemler temelde beş gruptan oluşmaktadır: Kara yolu, Demir yolu, Hava yolu, Su yolu ve Boru hattı taşımacılığı.

Diğer yandan küçük ölçekteki yük ve eşyaların taşınmasında kullanılan sistemler de mevcuttur. Parsiyel (parça yük) taşıyıcılar, Kargo işletmecileri, Kurye işletmeleri ve Posta teşkilatı bunlar arasında sayılabilir.

Taşıma sistemleri tekli kullanılabileceği gibi birden fazla taşıma modu entegre edilerek birlikte de kullanılabilir. Bu kapsamda intermodal taşımacılık sistemleri ele alınmıştır.

Bu ünitede kara yolu ve demir yolu taşımacılık sistemleri birlikte ele alınmıştır. Kara yolu taşımacılığı yeryüzünde en yaygın kullanılan sistemdir. Demir yolu taşımacılığı ise düşük maliyetli olması, kombine taşımacılığa uygun olması nedeniyle son iki asırdır önemini artıran bir sistemdir. Her iki sisteminde de kara ortamında çalışması nedeniyle birlikte ele alınmıştır.

Kara yolu ile yük taşımacılığı, dünyada en eski ve en yaygın kullanılan taşımacılık türüdür. Kara yolu sistemi diğer taşımacılık sistemleri arasında bütünleşmeyi sağladığı için stratejik bir öneme de sahiptir. Ülke içerisinde en ücra yerlere kadar erişebilme yeteneğine sahiptir. Genellikle zamana duyarlı, kısa mesafeli ve değerliği yüksek ürünlerin taşınmasında kullanılır. 1.000 km’ye kadarki mesafelerde etkilidir.

Kara yolu ile yük taşımacılığında kapıdan kapıya taşımacılık, erişim kolaylığı, düşük hasar riski, hız, esneklik, servis sıklığı, parsiyel yükleme olanağı, düşük ambalajlama masrafı gibi çok sayıda avantajlar sıralanabilir. Ancak taşıma kapasitesinin sınırlı olması, çevre kirliliği, olumsuz hava koşullarından çabuk etkilenme, birim taşıma maliyetinin fazla olması, trafik ve kaza riski ile gümrük işlemlerinin fazla olması bu sistemin dezavantajlarını oluşturmaktadır.

Ülkemizde demir yolu taşımacılığı dünyadaki diğer devletlerle hemen hemen aynı dönemde başlamıştır. İlk raylı sistemler imtiyaz karşılığı yabancı şirketlere yaptırılmış, Cumhuriyetin ilanından sonra bu raylı sistemler devletleştirilerek kamu öncülüğünde yatırımlar devam etmiştir.

Demir yolu taşımacılığı uzun mesafelere yapılacak değeri düşük, ağır ve hacimli yüklerin taşınmasında son derece etkilidir. Ancak hasas ürünler bu yolla taşınmaz. Son dönemde konteyner taşımacılığındaki gelişmeye paralel olarak vagonlarla konteyner taşınması, yani kombine taşımacılık sistemi de öne çıkmıştır.

Demir yolu taşımacılık sistemi lojistik maliyetlerin azaltılması, rekabet avantajının yakalanması ve limanların ülke içine bağlantısı açısından stratejik öneme sahiptir. Yüksek hacimleri taşıyabilme, çevreye duyarlılık, düşük enerji tüketimi ve taşıma güvenliği öne çıkan özelliklerindendir. Genellikle 1.000 km ve üzeri mesafelerde etkilidir.

Demir yollarında, dökme yük taşımacılığı, karma vagon taşımacılığı ve kombine taşımacılık olmak üzere üç farklı taşımacılık türü bulunmaktadır.