Karma (Değişik Tür Araçlarla Yapılan (Multimodal)Taşımalar)

Günümüzde yükün çıkış noktasından varış noktasına kadar farklı taşıma araçlarını kullanarak ulaşması yaygınlık kazanmaktadır. Bu sebeple yükün kısa sürede ekonomik ve güvenli olarak hedefine ulaşmasında ulaştırma türlerinin seçimi önem kazanmaktadır. Multimodal taşımacılığın en belirgin özelliği, standart yükleme kaplarının kara yolu, demir yolu, deniz yolu ile taşınmasıdır. Bu şekilde birden fazla taşıma şekli kullanılarak etkinlik arttırılmaktadır.

Basit ve tipik taşıma ilişkilerinde yükün teslim alınmasından varma noktasında teslim edilmesine kadar tek bir araç ile taşınmaktadır. Örneğin sadece kara yolu yükün taşınmasında kullanılmış olabilir. Direkt taşımalarda ise yük, bir vasıtadan diğerine aktarılmak suretiyle birden çok vasıta ile taşınmaktadır. Ticari hayattaki gelişmelere uygun olarak günümüzde pek çok taşıma direkt tarzda yapılmaya başlanmıştır. Bazı taşımalarda birden çok taşıma aracının ardışık olarak kullanımına ek olarak bunların farklı taşıma tiplerine ait olması da mümkün olabilmektedir. Taşıma aşamalarının ve taşıma tiplerinin farklı olması yeni hukuki düzenlemelerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

Bugün için farklı taşıma türlerinin güçlü oldukları yönler bir araya getirilmek suretiyle daha etkin taşımacılık yapma anlayışı önem kazanmıştır. Bu şekilde yapılan taşımalarda her ulaştırma şekli etkin olduğu bölgede kullanıldığı için daha ekonomik ve etkin olmaktadır. İkinci olarak, mesafe uzadıkça verimlilik artmaktadır. Üçüncü olarak, taşıma kapları içerisinde taşınması sebebiyle yükün zarar görme ihtimali azalmaktadır.

Özellikle konteyner taşımacılığının artması ve buna bağlı olarak kapıdan kapıya (door to door) taşımacılığın yaygınlaşması birden fazla taşıma metotlarının birlikte kullanılmasını gerekli kılmıştır.

Konteyner taşımacılığı olumlu ve olumsuz yönlerinin bulunmasına karşılık olumlu yönlerinin baskın gelmesi sebebiyle ticaret hayatında kullanımı giderek artmaktadır. Konteynerlerin kullanılmaya başlanması ile birleşik taşımalar artmaya başlamıştır. Günümüzde konteyner taşımacılığı ile birleşik taşımalar iç içe geçmiş durumdadır. Konteyner ile yapılan taşımacılığın gelişimi günümüzde birlikte taşıma türlerinin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu sayede, pek çok taşıma türünden oluşan taşıma etaplarının tek bir sözleşme ile kararlaştırılmak suretiyle “kapıdan kapıya taşıma sözleşmeleri” mümkün hâle gelmiştir.

Multimodal taşımalar ile ilgili olarak 1980 yılında bir milletler arası sözleşme çıkarılmış; buna ek olarak taşımacılığı ilgilendiren pek çok milletlerarası sözleşmede multimodal taşımaları düzenleme amacı güden hükümler görülmeye başlanmıştır. 2011 tarihli Türk Ticaret Kanunu’nda da multimodal taşımalar “değişik tür araçlar ile yapılan taşımalar” başlığı altında hukuki düzenlemeye tabi tutulmuştur.

Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan konu ile ilgili hükümler yeni bir sorumluluk rejimi getirmekten ziyade diğer sorumluluk rejimlerine ilişkin düzenlemelerin uygulama sistemini düzenlemektedir. TTK 902 -905’te yer alan hükümlerin uygulanabilmesi için:

Eşyanın taşınması bütünlük gösteren bir taşıma sözleşmesine dayanmalıdır.

Bu taşıma sözleşmesine dayanılarak farklı taşıma türlerine ait araçlar kullanılmalıdır.

Her bir taşıma türü için farklı hukuki rejim kabul edilmiş olmalıdır. Taraflar, her bir türdeki araç için ayrı sözleşme yapmış olsalardı, söz konusu sözleşmelerin en az ikisi farklı hükümlere bağlı tutulacak idiyse bu hükümler uygulanmayacaktır.

Milletler arası sözleşmelerde aksine bir düzenleme olmamalıdır.

Bu unsurların hepsinin birden varlığı hâlinde multimodal taşıma sözleşmesinin varlığından bahsedilebilecektir.