Klasik ve Çağdaş Tipografik Tasarımlar
Yazı Karakteri
Kayıt altına alma anlamında insanlık tarihinin başlangıcı sayılan yazı, medeniyetlerin gelişmesinde en önemli buluş olarak ortaya çıkmaktadır. Yazı: duygu, düşünce ve olayların; şekil, biçim, sembol gibi çeşitli görsellerle yüzey üzerinde organize edilmesi eylemi, bir kayıt aracı ve iletişim unsurudur.
Yazı sistemini geliştiren ilk toplum Mezopotamya uygarlığının kurucusu Sümerlerdir.
Yazı yer aldığı çağın koşullarıyla paralellik arz eden, imkân ve teknolojilerle evrilen bir yapıya sahip olmakla birlikte, dil ve kültür farklılıkları nedeniyle çok çeşitli bir yelpazeye sahiptir (Çin yazısı, Arap yazısı, Türk yazısı vb).
Tasarım alanında genellikle “font ” (yazı tipi) ibaresi ile karşılığını bulan yazı karakteri, tasarım araçları ve programlarında yer alan, sayfa düzenlemelerinde kullanılan, farklı üreticiler tarafından geliştirilen, kullanım amacına göre; çeşitli türleri, stilleri, büyüklükleri, sayı ve sembolleri bulunan tasarım elemanlarıdır.
Eski Biçem, Geçiş Dönemi Ve Modern Yazı Karakterleri
Elle yapılan kitap dizgileri çoğunlukla okumada güçlük yaratmış, kesik uçla yazmanın verdiği farklı çizgi kalınlıkları göz yorucu bir etkiye sebep olmuştur. Kitaplardaki bu sorunu ortadan kaldırmak, yazı ve dizgide belli bir standart elde etmek için “eski biçem ” (old style) diye adlandırılan yazı sistemi ortaya çıkmıştır. Temeli Antik Roma yazıtları olan bu sistemin ana kaynağı, mermere kazınmış olan Trajan Sütunu ’dur.
Eski biçem, 15. yüzyılda Rönesans tipografları tarafından geliştirilen serifli bir yazı tipi stilidir. Okunaklılığı iyi olduğu için kitaplarda tercih edilmiştir.
Geçiş Dönemi Yazıları; eski biçemden modern yazı karakterlerinin üretilmeye başladığı ara süreci tanımlamak için kullanılan bir ifadedir. Özelliği; daha yumuşak seriflerle, harfin anatomisindeki ince ve kalın çizgiler arasındaki belirgin kontrastlardır.
Modern yazı karakterleri; 1700- 1800’ lü yıllar arası dönemde kullanılan yazı tiplerinin tanımlanmasında kullanılır. Modern yazı karakterlerin özellikleri, kalın ve ince çizgiler arasındaki kontrast, geçiş dönemindeki yazılara kıyasla çok daha keskindir ve kavisli seriflerin yerine düz ve ince serifler bulunur.
Serifsiz Yazı Karakterleri
Serif; harfler arasında bir bağ oluşturan, kelimelerin okunmasında akıcılık sağlaması için harflerin asıl formlarının dışında boşluk ve beyaz alanlar meydana getiren küçük çizgilerdir.
Serifsiz (sans serif) fontlar; tırnaksız yapıda olup uç kısımları düz biten fontlardır.
Serbest stil yazı tipleri; alışılmışın dışında tasarlanan, çoğunlukla serbest nitelikli el çizimlerini içeren, özel amaçları karşılayacak şekilde düşünülen, çok yönlü yazı karakterleridir.
Dekoratif karakterler genellikle süsleme içerikli ya da konuya uygun başlık seçimlerinde tercih edilir. İlk örnekleri 12. Yüzyılda el yazması eserlerde süslemeli baş harf uygulamaları olarak başlamıştır.
El yazıları; harflerin, genellikle üstten belli bir açıyla sağa doğru yatık olacak şekilde, alttan, ortadan ya da üstten birbirleriyle bağlı olarak yazıldığı yazı çeşididir.
Klasik ve Çağdaş Tipografik Tasarımlar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23 Özet (devamı)
Yazı Ailesi
Yazı ailesi; çeşitli fiziksel farklılıkları ile beraber (incelik, kalınlık, eğiklik vb.) bir grup oluşturan ve genellikle tasarımcısının adıyla ya da onun belirlediği konuyla ilgili adla anılan karakter grubudur.
Tipografide Çağdaş Yaklaşımlar
Tipografi 20. yy başlarında düşünsel boyutta radikal değişikliklere sahne olmuştur. Özellikle modernizmle başlayan tipografik duruş, anlayış ve tavır, deneysel uygulamaları beraberinde getirmiştir. 1900’ lerde başlayan endüstri devrimi, savaşlar ve teknolojik gelişmeler pek çok alanda olduğu gibi grafik tasarım alanında da etkilerini göstermiş ve dönüm noktası olmuştur. Yazı anlamında ortaya çıkan tüm yenilikler Yeni Tipografi olarak adlandırılmıştır.
Bauhaus ve yeni tipografi
Walter Gropius ’un önderliğinde ortaya çıkan Bauhaus akımı özellikle De Stijl ve Konstrüktivizm etkisinde kalmakla beraber, Almanya’ nın savaşta aldığı yenilgiyle birlikte sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda yeni bir düzen arayışından ortaya çıkmıştır. Bauhaus akımında en çok dikkat çeken özellikler; asimetrik düzenleme, serifsiz harf kullanımı, teknolojik açıdan daha ekonomik ve uluslararası bir üsluptur. Tasarımlardaki beyaz alanların düzenlenmesi, nesnel bir tasarım anlayışıyla “Yeni Tipografi ” hareketini tanımlamaktadır.
Yeni Tipografi uygulamalarını topluma kabul ettiren ve uygulayan ilk kişi Jan Tschichold olmuştur.
Tipografide Yenilik ve Değişim
Bilgisayar teknolojindeki gelişim ve değişim tasarım alanında tipografi özelinde hareketli, kinetik tipografinin ortaya çıkmasında etken olmuştur. Akan görüntü, ses, ses -hareket -görüntü eşleşmesi, hareketli grafikler ve hareket eden tipografi tasarımı farklı bir boyuta taşımıştır
Yerleştirme (enstalasyon) ve tipografi
Tipografiye dair; mekânsal, hacimli ve üç boyutlu uygulamalar günümüzde yerleştirme sanatı içerisinde de değerlendirilen bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yerleştirme sanatı için bir mekân ve bu mekân içerisinde sergilenecek, mekânla bütünleşen sanat ürünleri gerekmektedir. İzleyici de aynı şekilde içinde yer aldığı ortam ve eserle bütünleşerek daha kalıcı bir deneyim elde etmektedir. Kökenleri Marcel Duchamp ’ın hazır yapımlarına dayanmaktadır.
Anamorfik tipografi
Anamorfik tipografi doğru yerden, doğru açıdan bakıldığında yazının doğru göründüğü, okunur hale geldiği, herhangi bir yerden bakıldığında ise çarpık ve gergin göründüğü ve okunamayan yanılsamalardır.
Anamorfik uygulamalar; tipografik tasarımlarda yeni formüller peşinde koşan tasarımcıları yepyeni alanlara yönlendirmektedir. İzleyicisini etkilemeyi hedef alan tasarımlar, görüntünün ötesinde söylenen sözün, çizilen çizginin, kullanılan rengin doğru iletilmesi kaygısıyla üretilmiştir.