Kadastral Sistemlere Giriş

Kadastral sistem terimi, kadastro ve arazi (tapu) sicilinin bileşimini ifade eder. Kadastro mülkiyete konu nesnelerin konumsal veya coğrafi boyutuna odaklanırken, arazi sicili bu nesnelerin hukuksal boyutuna başka bir deyişle mülkiyet haklarına odaklanır.

Kadastro, bir ülkedeki tüm taşınmazların geometrik durumunun resmi ve sistematik biçimde belirlenmesi ve büyük ölçekli haritalarla sunulması sürecidir. Arazi sicili ise, taşınmazlar üzerindeki haklara ilişkin bilgilerin resmi biçimde kaydedildiği bir kamu sicilidir. Arazi sicilleri; taşınmazlar üzerindeki haklar, kısıtlılıklar ve sorumluklar ile bunların geçerli olduğu dönemleri; hak, kısıtlılık ve sorumluluklarla ilgili olan tarafları; hak, kısıtlılık ve sorumluluklara konu taşınmazların, konumları, değerleri ve kullanım bilgilerine ilişkin kayıtları içerir.

Dünyada genel olarak üç tür arazi sicil yaklaşımı uygulanmaktadır. Bunlar, Alman tipi tapu sicili, Fransız/Latin/ABD tipi sözleşme sicili ve Torrens sistemidir. Alman tipi arazi sicili olarak bilinen tapu sicili, ‘neyin kim tarafından sahip olunduğunu’ gösteren bir sicilidir. Parsel esaslı tutulur. Genellikle yerel mahkemelerin sorumluluğu altındadır. Parsellerin tanımlanmasında kadastrodan yararlanılır. Hem tescil edilen tapular hem de taşınmazın kadastro ile tanımlanmış sınırları devletin güvencesi altındadır. Almanya, İsviçre, Mısır, İsveç, Danimarka ve ülkemizde uygulanmaktadır. Fransız/Latin/ABD tipi arazi sicili olarak bilinen sözleşme sicili ise taşınmaz devir işlemlerine ilişkin resmî belgelerin tescil edildiği bir sicilidir. Sözleşmeye katılan tarafların kaydını tutarak ‘kimin neye sahip olduğunu’ gösterir. Sözleşme sicilinde parsellerin coğrafi konumları, kadastral haritalar yerine sözel ifadelerle tanımlanır. Kadastro çoğunlukla vergilendirme amaçlı kullanılır ve kadastro ile arazi sicili arasında doğrudan bir bağ yoktur. Tapuya devlet güvencesi sunulmaz. Torrens sistemi ise tapu sicilinin özelleşmiş bir versiyonudur. Birleşik Krallık ve Ortak Hukuk geleneğine sahip ülkelerde uygulanır. Alman tipi tapu sicilinden farkı, parsellerin tanımlanmasında kadastral haritalar topografik haritaların veya kadastral ölçülerin kullanılmasıdır.

Gereksinimlerin çeşitlenmesi ve teknolojinin ilerlemesiyle birlikte kadastro günümüzde arazi politikaları ve arazi yönetiminin bilgi altyapısını sağlayan arazi bilgi yönetim sistemlerine doğru evrilmektedir. Arazi politikaları, arazi ile ilgili kaynaklara erişim ve bu kaynaklardan yararlanma haklarına ilişkin devlet ve yurttaşlar arasında güç ve çıkarların nasıl dağıtılacağına ilişkin politik seçimleri ifade eder. Arazi yönetimi; toplumsal kıt kaynak olan arazi ve arazi kaynaklarının hem ekonomik hem de çevresel açılardan sürdürülebilir kalkınmaya yönelik yönetimiyle ilişkili eylemlerin tümünü kapsar. Arazi bilgi yönetimi ise arazi yönetim politikalarının uygulaması için arazi ve araziye bağlı kaynakların mülkiyetine, değerine ve kullanımına ilişkin bilgileri saptama, kaydetme ve yayımlama süreçleri olarak tanımlanır.