Süt Sığırlarında Üreme Etkinliği ve Sürdürülmesi

Üreme Performansı ve Sürdürülmesindeki Trendler

Günümüzde sütçü ineklerde, ortalama servis süresi 120 -140 gün, iki buzağılama arasındaki süre 400 -420 gün ve ortalama gebe kalma oranı % 45 -50 civarındadır.

Üreme Parametreleri

Üreme parametrelerini istenilen sınırlar içinde tutabilmek için üreme - metabolizma arasındaki dengenin gözetildiği beslenme programını uygulamak, bulaşıcı hastalıklara karşı önlem almak, yeni doğan buzağıların yaşama şansını artırmak, meme sağlığını korumak ve gerektiğinde hızlı bir şekilde tedavi etmek gerekmektedir .

Üreme Sorunları ve Sürüden Ayıklama

Sütçü sığırlarda görülen üreme sorunları, buzağılama -gebe kalma arasındaki sürenin uzamasına, dolayısıyla inek başına elde edilen buzağı ve süt üretiminin azalmasına yol açar. Bu durum istenilen düzeyde verim alınamayan hayvanların gereksiz beslenmesi, sürüden çıkarılan hayvanların yerine konulacak hayvanlar için harcama yapılması, fazladan iş gücü kullanımı, sperma ve ilaç masrafları nedeniyle ekonomik kayıplara yol açar.

Sütçü İşletmelerde Uygulanan Kullanılan Yetiştirme Programları

Tek Başına Suni Tohumlama Kullanımı

Sütçü sürülerde amaç genetik ilerlemeyi en üst düzeye ulaştırmaktır. Suni tohumlama için sperması kullanılan boğalar, birçok testten geçmiş olup üst düzey genetik aktarım gücüne sahiptir.

Tek Başına Boğa Kullanımı

Sütçü sığır işletmelerinde üreme amacıyla boğa kullanımının en önemli avantajı, östrus belirlemede yaşanan insan kaynaklı hataların olmaması ve boğanın spermayı dişi genital kanalının uygun yerine bırakmasıdır.

Boğanın kullanıldığı üreme modelinde üreme sisteminin kayıt altına alınamaması önemli bir sorundur.

Suni Tohumlama İle Boğanın Birlikte Kullanımı

Bazı sütçü işletmelerde yetiştirme amacıyla suni tohumlama ve boğa birlikte kullanılmaktadır.

Kombine üreme sistemi ile hem suni tohumlama, hem de boğa kullanımın avantajlı yönlerinden yararlanılabilir.

Sütçü Sığırlarda Üremenin Değerlendirilmesi

Sütçü ineklerde üremenin değerlendirilmesi amacıyla başlıca; fiziksel muayene ile hormon düzeyini ve hastalık etkenini belirlemek amacıyla laboratuvar yöntemlerinden faydalanılmaktadır.

Rutin Sürü Muayeneleri

Sürünün üreme performansı işletmenin büyüklüğüne göre aylık, iki haftada bir ya da daha sık aralıklarla değerlendirilir. Sürüde maksimum üreme performansına ulaşabilmek için düvelerin 24 aylıkken, ineklerin ise 12 -13 ayda bir buzağılaması gerekir.

Rektal Palpasyon Muayenesi

İneklerde rektal palpasyonla; üreme organlarının muayenesi, involüsyon süreci, ovaryum aktivitesi, östrus döneminin belirlenmesi, gebelik teşhisi ve gebe kalmayan ineklerin muayenesi yapılabilmektedir.

Ultrasonografik Muayene

Ultrasonografik muayene ile gebeliğin erken dönemde teşhisi, yavrunun cinsiyetinin belirlenmesi ve uterus ile ovaryumun ayrıntılı bir şekilde incelenmesi mümkündür.

Üreme Etkinliğinin Artırılması

Sütçü işletmelerde amaç, buzağı üretmek ve böylece yeni bir laktasyonu başlatmaktır.

Buzağılama Sonrası Görülen Uterus Enfeksiyonları

Postpartum uterus enfeksiyonları ineğe bağlı en önemli infertilite nedenlerinden biridir. Dystocia (güç doğum), ikiz doğum ve retentio secundinarium (yavru zarlarının atılamaması) ve inertia (uterus tembelliği) postpartum uterus enfeksiyonlarına neden olur.

Buzağılama Sonrası Görülen Metabolik Hastalıklar

İneklerin üreme performansını başta hipokalsemi, ketozis olmak üzere birçok metabolik hastalık etkilemektedir. Bu hastalıklar oosit kalitesininin bozulmasına neden olur.

Buzağılama Sonrası Erken Östrusun Önemi

Postpartum erken dönemde östrusun görülmesi hafif düzeydeki uterus hastalıkları üzerinde olumlu etki gösterir. Östrus döneminde, östrojen hormonunun düzeyinin artması bağışıklık hücrelerinin uterus bölgesine göçünü sağlayarak uterusun iyileşmesine yardımcı olur.

Kızgınlıkların Belirlenmesi

İneklerde östrus ortalama 12 -18 saat sürmektedir. Bu sürede kızgınlıkları belirlenemeyen ineklerin tekrar östrus göstermesi için yaklaşık 21 gün beklemek gerekir.Bu nedenle kızgınlıkların belirlenmesine dikkat edilmelidir.

Suni Tohumlama Uygulayıcısının Etkisi

Spermanın saklanması veya çözülmesi sırasında yapılan hatalar, spermanın canlılığını kaybetmesine neden olur. Ayrıca tohumlayıcının yeterli düzeyde teorik ve uygulama birikiminin olmaması sürüde gebelik oranının düşmesine neden olur.

Uygun Tohumlama Zamanının Belirlenmesi

Kızgınlığın orta döneminde veya sonunda yapılan tohumlamalarda gebelik oranının yükseldiği bilinmektedir. İnekler pratik olarak östrusun belirtilerinin başlamasından yaklaşık 12 saat sonra tohumlanır.

Üreme Hastalıklarının Kontrolü

Günümüzde üreme yoluyla bulaşan başlıca hastalık etkenleri; Brucella, Leptospira, Kampliyobakter fetüs, Trichomoniazis, Herpes virüsler, IBR, BVDV ve Schmallenberg’tir.

Üremenin Denetlenmesi

Günümüzde östrus ve ovulasyonun senkronizasyonu amacıyla birçok yöntem geliştirilmiştir. İneklerde östrus senkronizasyonu; ya östrus siklusundaki luteal evreyi kısaltarak (PGF2 α ile) ya da luteal evreyi uzatarak (progesteron ile) sağlanabilir.

Embriyo Transferi

Embriyo transferi, verici hayvanların uterusundan toplanan veya laboratuvar koşullarında elde edilen genetik kapasitesi yüksek embriyoların taşıyıcı hayvanlara nakledilmesidir.

Üreme Yetersizliklerinin Araştırılması

Sütçü sürülerde üreme yetersizliği görülmesi durumunda, problem doğru bir şekilde tanımlanmalı, verilecek kararlar bir program dahilinde yürütülmelidir.

Üreme yetersizliği sürüde genel bir problem hâline gelmişse beslenme programı, östrus saptama yöntemi, boğa kullanılması durumunda boğanın üreme performansı, suni tohumlama uygulanıyorsa tohumlama yöntemi ve zamanı, uygulayıcının etkinliği, spermanın canlılığı ve saklanma koşulları, hastalık kontrol programları ve işletmeye yeni hayvan girişinin olup olmadığı araştırılmalıdır.

Üreme yetersizliğinin bireysel düzeyde olması durumunda, hayvanın bir önceki yıldaki üreme kayıtları ve üreme organlarının detaylı muayenesi sorunun tanımlanmasını mümkün kılar.