Salgın Hastalıklarda Verim Kayıpları

Hayvancılık, birçok ülkede olduğu gibi ülkemizin de ekonomisini oluşturan önemli endüstrilerden birisidir. İnsanların hayvansal protein ihtiyaçlarının sağlıklı bir şekilde tedarik etme sürecine katkı sunan hayvancılık, toplumların sosyal ve ekonomik yönden gelişmesine olumlu etkileri vardır.

Hayvancılık sektöründe istenilen verimliliği yakalamak, kârlılığı artırmak ve bunun sürekliliğini sağlamak; yüksek verimli hayvanların seçimi ve bakım ve besleme şartlarının iyileştirilmesi ve modernize edilmesi ile mümkündür. Bu kapsamda koruyucu hekimlik uygulamaları ile şekillendirilecek sağlıklı bir sürü kompozisyonu ve sürü sağlığı yönetiminin devamlılığı ve enfeksiyöz hastalıklardan kaynaklanan verim kayıplarının minimize edilmesi önem arz etmektedir.

Salgın Hastalıklarda Verim Kayıpları

Sürü Sağlığı ve Amacı

Hayvan yetiştiriciliğinde verimliliği ve karlılığı artırmanın temelini sürü sağlığı oluşturur. Sürü sağlığı, hayvanların verimliliğini en üst düzeye çıkarmak, sürüyü hastalıklardan korumak ve sürüdeki hayvanları yeni tehlikelere karşı güçlü hale getirmek amacıyla işletmelerde uygulanması gereken çok yönlü çalışmalardır. Sürü sağlığının devamlılığı özellikle enfeksiyöz hastalıklardan korunma üzerine kurgulanmıştır.

Sürü Sağlığını Etkileyen Salgın Hastalıklar

Salgın hastalık veya epizootik belli bir hayvan popülasyonunda, belli bir periyotta yeni vakalar gibi görülen ancak önceki etkilerine göre beklenenden daha fazla etki gösteren enfeksiyöz hastalıklardır. Salgın hastalıklara, Şap Hastalığı, Koyun -Keçi Vebası, Bulaşıcı Sığır Plöyrapnömonisi (CBPP) gibi hastalıklar örnek verilebilir. Hayvan hastalıkları içerisinde endemik hastalıklar olarak adlandırılan ve bir bölgede düşük veya orta seviyede sürekli olarak bulunan hastalıklar da mevcuttur. Brusellozis, Tüberküloz, BVD -MD gibi hastalıklar bu grup içerisinde yer alırlar. Bazı hayvan hastalıkları ise sporadik olarak adlandırılan ve bir bölgede zaman zaman veya tek tük olgular halinde görülen hastalıklardır. Şarbon, Kuduz, Sığır Löykozu gibi hastalıklar sporadik karakterli hastalıklardır. Sürü sağlığını etkileyen diğer bir grup hastalık grubu zoonotik ve gıda kaynaklı hastalıklardır. Kuduz zoonotik hastalık olarak, Salmonellozis ise gıda kaynaklı zoonoz olarak bilinir. Sürü sağlığını etkileyen bir başka hastalık grubu vektör kaynaklı (vektörel) hastalıklardır. Trypanosomiazis, Babesiozis, Anaplazmozis gibi hastalıklar hayvan sağlığını ve verimliliğini etkileyen vektör kaynaklı hastalıklardır. Sürü sağlığını etkileyen diğer hastalıklar emerging disease ve yabani hayvan hastalıklarıdır.

Hastalıkların Hayvanlarda Verimlilik Üzerine Etkileri

Enfeksiyöz hastalıklar hayvanlarda bireysel düzeyde beslenme, metabolizma ve fizyolojik birçok fonksiyonu olumsuz etkileyerek verimde azalmalara ve takiben sürünün tümüne yansıyan verim kayıplarına sebep olurlar. Bunlar arasında yem tüketiminin ve yemin sindirilebilirliğinin azalması en önemli olanlardır. Besin metabolizmasının bozulması sonucu hayvanlarda kemik büyümesi ve iskelet gelişimi bozulur, ergin vücut ağırlığı ve kas yapısı olumsuz etkilenir.

Salgın hastalıkların hayvancılık sektöründe bireysel bazda görünür ve ölçülebilir birçok etkileri bulunmaktadır. Bunlar arasında, prematüre (erken) hayvan ölümleri, süt ve et gibi önemli verim kayıpları ve hayvansal ürünlerin piyasa değerinde düşüş gibi kayıplar sayılabilir. Zoonotik hastalıklar ve karkas itlafı gerektiren hastalıklarda ise etin tamamının tüketilememesi ile son bulan kayıplar söz konusudur.

Erkek veya dişi hayvanlarda reprodüktif sistemi etkileyen hastalıkların birçoğunun hem üreme performansına hem de sağlıklı yeni nesillerin oluşmasına dolayısıyla sürü bütünlüğünün korunmasına olumsuz etkileri vardır.

Hastalıkların İnsan ve Hayvan Refahı Üzerine Etkileri

Hastalıklar, hem toplam hayvansal ürün tedarikini azaltır hem de hayvansal ürün bileşimlerini ve besin değerlerini azaltacak şekilde etki ederler. Ayrıca bazı hayvansal gıdalar insan sağlığını olumsuz etkileyecek enfeksiyöz etkenler veya antimikrobiyal ilaç kalıntıları içerebilir. Zoonotik hayvan hastalıklarının sadece hayvan popülasyonlarında değil insanlarda da görülebilmeleri nedeniyle önemleri daha da artmaktadır. Bunların dışında “emerging disease” olarak adlandırılan ve “yakın zamanda bir popülasyonda ortaya çıkmış enfeksiyonlar veya insidansı veya coğrafi dağılımı hızla artmakta olan hastalıklar veya yakın gelecekte artması muhtemel olan enfeksiyonlar” da söz konusudur. Bu hastalıkların seyahat ve turizm gibi diğer sektörler üzerinde olumsuz etkileri vardır. Enfeksiyöz hastalıklar, hayvanlarda acı ve ölüme neden olarak hayvan refahını olumsuz yönde etkiler.

Hayvan Hastalıklarında Ekonomik Kayıplar ve Hastalık Maliyetleri

Enfeksiyöz hayvan hastalıkları, hayvansal ürün miktarı ve kalitesini olumsuz etkileyerek birçok ekonomik kayba yol açabilir. Hastalıklara bağlı mortalite ve dolayısıyla hayvan kayıpları ve düşük verimlilik ve kontrol maliyetlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkan hastalıkların ekonomik maliyetleri üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Örneğin, İngiltere’de, 32 önemli hayvan hastalığının maliyetinin 1.178 milyon dolar olduğu ve bu bütçenin hayvancılık sektörüne ait getirinin % 8'ini oluşturduğu tahmin edilmektedir. Viral enfeksiyonlarda ve çoklu antibiyotik direnci olan bazı bakteriyel ve mantar hastalıklarında mücadelede aşı uygulamaları ve bunlarla ilgili maliyetler önemli yer tutmaktadır. Hayvan hastalıklarıyla mücadelede aşı uygulamalarının yetersiz kaldığı durumlarda sürveyans çalışmaları ve test, kesim ve itlaf gibi çok daha maliyetli olan ve ülke boyutunda mücadeleyi gerektiren uygulamalara başvurulur.