Sağmal Sürülerde Meme Sağlığı ve Ekonomik Önemi

Mastitisin Neden Olduğu Ekonomik Kayıplar

Mastitis süt inekçiliğinin ekonomik kayba neden olan en önemli sürü hastalıklarının başında gelmektedir. Süt veriminin artmasına yönelik yapılan ıslah çalışmaları ve entansif işleme yapısına geçilmesi tüm dünya da mastitis görülme sıklığının artmasına zemin oluşturmuştur.

Meme bezinin fiziksel, kimyasal, mikrobiyolojik etkenlere karşı gösterdiği yanıt olarak tanımlanan mastitiste, tedaviden ziyade koruyucu yaklaşımlar önem kazanmış, bu nedenle mastitisten korunma sürü yönetiminin önemli bir parçası haline gelmiştir.

Süt Üretimindeki Kayıplar

Bazı işletmelerde süt fiyatı süt kalitesine göre belirlenmektedir. Süt kalitesi yağ ve protein yüzdesi, mililitredeki somatik hücre sayısı (SHS) ve bakteri sayısı, antibiyotik kalıntı varlığı baz alınarak belirlenmektedir. Mastitis olgularında, süt kalitesi enfeksiyona ve tedaviye bağlı olarak azalmaktadır.

İlaç Giderleri

İlaç giderleri sütçü sığır işletmeleri için doğrudan giderler arasındadır. Mastitisli ineklerin tedavisinde kullanılan ilaçlar hem giderleri doğrudan artırmakta, hem de kullanılan ilaçların sütte neden olduğu kalıntılar insan sağlığını ve ürün kalitesini olumsuz etkilemektedir.

İmha Edilen Sütün Neden Olduğu Kayıplar

İlaçların sütten yasal arınma süreleri ilaç şişeleri ve ambalajları üzerinde belirtilir. Bu süreler doluncaya kadar sütlerin imha edilmesi gerekmektedir. İmha edilen süt, işletme için doğrudan bir kayıptır.

Profesyonel Hizmet Alımına Bağlı Giderler

Tedavi sürecinde veteriner hekimlerden ve laboratuvarlardan profesyonel yardım alınması zorunludur. Veteriner hekime ve laboratuvarlara ödenen ücretler sürü ekonomisine doğrudan ilave bir yük getirmektedir.

Harcanan İş Gücü Nedeniyle Oluşan Giderler

Müdahaleler sırasında ihtiyaç duyulan yardım, bahsedilen gündelik işler personelinden sağlanmaktadır. Bu durum işletmenin gündelik işlerinde aksamalara neden olmaktadır.

Meme Bezi Savunma Sistemleri ve Mastitise Duyarlılık Oluşturan Faktörler

Mastitise yatkınlık oluşturan faktörlerin bilinmesi koruyucu önlemlerin alınmasında yararlı olur. İneğin fizyolojik durumu (yaş, laktasyon dönemi, süt verimi), meme başlarının anatomik yapısı, yaralanmalar, çevre şartları, sağım şekli ve beslenme durumu yatkınlık oluşturan faktörlerdendir.

Mastitisten korunmak için E vitamini, selenyum (Se), A vitamini ve çinkoya (Zn) ihtiyaç duyulmaktadır. E vitamini antioksidan özellikte olup, patojenlerin ortadan kaldırılması esnasına meme bezi epitel hücrelerinin (alveol hücreleri) ortama salınan toksik maddelerden etkilenmesini engellerken, Zn ve Se ise fagositozis yapan nötrofil lökositlerin dayanıklılığını artırmaktadır. A vitamini, hasar görmüş alveol hücrelerinin tamirini sağlar. Bu maddelerin eksikliği mastitise duyarlılığı artırmaktadır.

Bu yatkınlığa karşı meme bezi tamamen savunmasız değildir. Meme bezinin anatomik, hücresel, salgısal ve immünolojik savunma sistemi memeyi, enfeksiyonlara karşı korur.

Mastitisin Etiyolojisi ve Bulaşma Yolları

Mastitise neden olan mikroorganizmaların başında bakteriler gelmektedir. Meme hastalıklarına neden olan bakteriyel etkenler (patojenler), enfeksiyon kaynağına göre bulaşıcı (kontagiyöz) ve çevresel bakteriler olmak üzere ikiye ayrılır. Bulaşıcı meme patojenlerinin kaynağı hasta meme loplarıdır. Sağım esnasında hasta meme loplarından aynı ineğin veya farklı ineklerin sağlıklı meme loplarına bulaşma olmaktadır. Çevresel kökenli bakteriler ise, ineğin yaşam alanında bulunur ve ahır ve çevre hijyeni eksikliklerine bağlı olarak bulaşmalar gerçekleşir.

Mastitisin Sınıflandırılması ve Tanısı

Mastitis enfeksiyon seyrine göre iki formda görülmektedir. Klinik mastitis, süt içinde ve/veya meme bezinde anormal değişikliklerle kendini gösteren ve klinik muayenelerle teşhis edilebilen meme enfeksiyonudur. Şiddetine göre değişmekle birlikte, meme içinde seyrek pıhtı, yoğun pıhtı, renk değişikliği ve sulanma gözlenebilir. Meme dokusunda ise renk değişimi, ısı artışı, ödem ve ağrı ile kendini gösterir. Subklinik mastitis ise, gözle görülmeyen, teşhisi için mutlaka saha ve laboratuvar testlerine ihtiyaç duyulan gizli meme meme enfeksiyonlarıdır. Farkedilmeden sürekli süt kaybına neden olacağından bu enfeksiyonlar yönünden sürünün ayda 1 veya 2 kez taranmasında fayda vardır. Subklinik mastitislerin teşhisinde, California Mastitis Test (CMT) uygulamaları, somatik hücre sayısının (SHS)belirlenmesi, bakteriyolojik analizlerin yapılması, sütün elektrik iletkenliğinin ve pH sının ölçülmesi önerilmektedir.

Mastitisten Korunma Yolları

Mastitisten korunmak için, sağım hijyeninin sağlanması ve sağım düzeninin oluşturulması, sağım sonu yemleme yapılması, klinik mastitislerin zamanında ve uygun şekilde, subklinik ve kronik seyirli mastitisli ineklerin belirlenmesi, kuru dönem tedavisinin uygulanması, mastitise karşı aşılamalar, ahır içi havalandırma, drenaj ve altlık temizliğinin düzenli yapılması önerilir.