Erkek Üreme Organlarının Muayenesi
Erkek Üreme Organlarının Morfolojik Muayenesi
Scrotum ve Funiculus Spermaticus
Scrotum inguinal bölgede yerleşik testisler dışında epididimis, funiculus spermaticus (spermatik kordon) ve musculus cremaster kasını bünyesinde bulundurur.
Scrotumun muayenesinde:
Büyüklüğünün normal sınırlarda olup olmadığı,
Yangılı bir durumun bulunup bulunmadığı,
Travma sonucu bir yaralanmanın olup olmadığı,
Scrotum dokusu ile testis arasında bir adezyonunun varlığı ya da yokluğu,
Nodül ya da tümöral bir oluşum olup olmadığı,
Scrotum derisinin kıllanma, kabuklanma, renk ve pigmentasyon durumu,
Sıvı birikimi ve yürümeyi engelleyecek derecede bir şişkinliğin varlığı kontrol edilmelidir.
Scrotum ve funiculus spermaticus hastalıkları
Hidrosel: Vagina peritonealiste seröz bir sıvının toplanması ile karekterize kistik oluşumlara hidrosel adı verilir.
Hematosel: Testisi saran tunica vaginalis içerisinde kan toplanması olgusudur.
Varicosel: Funiculus spermaticus ya da pleksus pampiniformis venalarında doğuştan ya da sonradan meydana gelen genişlemelere varicosel adı verilir.
Funiculus spermaticus yangısı: Tunica vaginalis ile birlikte funiculus spermaticusun bir veya birkaç fistülle seyreden irinli, hiperplazik ve kronik yangısıdır.
Testis
Genel olarak tüm evcil hayvanlarda başlangıçta abdominal boşlukta gelişir daha sonra fötal dönemde bir çift olarak abdominal boşluktan scrotuma inerler. Yerleşim olarak testisler boğa, aygır, koç, teke ve köpekte inguinal bölgede; domuzda ise perineal bölgede bulunur.
Yapılan muayene sırasında:
- Testislerin scrotum içinde olup olmadığı,
- Büyüklükleri, şekilleri ve simetrik olup olmadığı,
- Scrotum içerisinde serbest hareket etme kabiliyeti,
- Ağrı, şişkinlik veya yangının varlığı kontrol edilmelidir.
Testis Anomali ve Hastalıkları
Criptorchidism: Testislerin karın boşluğunda veya inguinal kanalda kalarak scrotuma inmemesi olayına denir.
Hermafrodismus: Embriyonal gelişim sırasında hormonal dengesizlik sonucunda dişilik hormonlarının erkeklik karakterlerini etkilemesi ile ortaya çıkan bir anomalidir.
Anorchidism: Testislerin olmaması olgusudur.
Synorchidism: Testislerin yapışık olarak bulunmasıdır.
Poliorchidism: Testislerin ikiden fazla olmasıdır.
Atrofik testis: Testislerin olması gerekenken çok daha küçük yapıda bulunmasıdır.
Testis hipoplazisi: Testiste germinal hücrelerin az olmasına bağlı olarak germinal doku ve seminifer kanalların gelişmeyerek küçük kalmasıdır.
Ektopia testis: Testisin normal olarak bulunması gereken scrotum haricinde prepusyum, genu büklümü veya perineum bölgesinde deri altında bulunmasıdır.
Testis tümörü: Testislerde hiperplazik hücre artışıdır.
Testis kisti: Testiste sıvı toplanmasıdır.
Orchitis: Testis dokusunun yangısıdır.
Epididimis
Yarım hilal şeklinde testisi saran kanal şeklinde bir organdır. Fiziksel muayene sırasında ağrı, şişkinlik veya yangının varlığı ve anatomik pozisyonu kontrol edilmelidir.
Epididimis Hastalıkları
Epididimitis: Epididimisin yangısıdır.
Ek Salgı Bezleri
Üretra boyunca vesicula seminalis, prostat ve cowper adı verilen ek salgı bezleri sıralanmıştır. Bu bezler salgıladıkları salgıyla:
Spermaya hacim kazandırırlar.
Spermatozoonların yaşamaları için uygun ortam sağlarlar.
İçerdikleri bazı besin maddeleri sayesinde spermatozonun beslenmesini sağlarlar.
Aynı zamanda spermatozonun hareketlerini sınırlandırarak (dekapasitasyon) onun enerjisini gereksiz yere kullanmasını önlerler.
Ek Salgı Bezleri Hastalıkları
Bu bezler görevlerini yaparken yangılanabilir veya enfekte olabilirler. Bezlerin yangılanması genellikle bezin hiperplazisi ile birlikte seyreder.
Penis ve Prepusyum
Penis çiftleşme organı olarak da bilinir. Erektil dokunun yapısına bağlı olarak iki farklı tipi vardır. Fibroelastik tip, ruminantlarda (boğa, koç, teke) ve domuzlarda; vasküler tip; aygır, kedi ve köpeklerde bulunur.
Prepusyum ise deri invaginasyonu sonucu şekillenmiş, penisin ereksiyonu dışında içinde bulunduğu kılıftır.
Penis ve prepusyumun muayenesinde:
Organların anatomik olarak normal yapıda olup olmadıkları,
Smegmanın bulunup bulunmadığı,
Yangılı ve akıntılı bir durumun varlığı,
Ereksiyon anında penisin prepusyumdan dışarı çıkıp geri dönüş sırasında bir engelin varlığı,
Travma sonucu bir yaralanmanın olup olmadığı,
Nodül ya da tümöral bir oluşum olup olmadığı belirlenmelidir.
Penis ve Prepusyum Anomali ve Hastalıkları
Aplasia penis: Penisin olmaması.
Penis Hipoplazisi: Penisin anatomik olarak olması gereken boyutlarından daha küçük olması.
Penis dublex: Penisin çift başlı olması.
Sinus bifida: Penisin ikiye ayrılması olgusudur.
Penis frenilumu: Glans penisin geriye doğru kıvrık olmasıdır.
Retroflexio penis: Penisin scrotumun arka kısmında cauda ventral bir doğrultuda bulunmasıdır.
Balanitis: Glans penisin yangısıdır.
Penis felci: Mekanik bir neden olmaksızın penisin geriye çekilememesidir.
Aplasia preputi: Prepusyumun olmamasıdır.
Postitis: Prepusyumun yangısıdır.
Phimosis: Prepusyum deliğinin penisin dışına çıkmasına izin vermeyecek şekilde daralmasıdır.
Paraphimosis: Prepusyum dışına çıkmış penisin daralmış prepusyum deliği nedeni ile tekrar yerine dönememesi ve basınca uğrayarak boğulmasıdır.
Erkek Üreme Organlarının Fonksiyonel Muayenesi
Cinsel İstek (Libido Seksüalis)
Erkek hayvanların çiftleşme isteği gösterme davranışlarına libido seksüalis adı verilir.
Çiftleşme Yeteneği (Potensia Gondi)
Hayvanların çiftleşmeleri ve sperma alma sırasında bir refleks arkı şeklinde uyarım, penisin ereksiyonu, dişinin ya da fantomun kavranması, doğal veya suni vagenin aranması, yüklenme, ejakülasyon, inme ve penisin geri çekilmesi olayları çiftleşme yeteneği olarak incelenir.
Dölleme Yeteneği (Potensia Generandi)
Bir erkek hayvanın damızlık olarak kullanılması için spermanın makroskopik ve mikroskobik kontrollerinin yapılarak dölleme yeteneği ortaya konulmalıdır.
Erkek Hayvanlarda Sıcaklık Stresi
Artan ısıya bağlı olarak spermatogenesiste görev alan enzim sisteminin baskı altında kalması ya da zarar görmesi sonucunda sperma üretim mekanizmasının etkilenmesidir.