Dış Çevre Analizi

Çevre olgusu geniş anlamıyla ele alındığında bir örgütün faaliyetlerini etkileyen tüm unsurları ifade eder. Bu nedenle örgütler açısından çevrenin iki temel boyutundan bahsedilebilir. Bunlardan birincisi iç çevre, ikincisi ise dış çevredir. Çevrenin geniş bir bakış açısıyla bu şekilde tanımlanmasının nedeni, çok sayıda durumu ve unsuru içerisinde barındırması ve bu unsurların örgütün faaliyetlerini doğrudan veya dolaylı bir şekilde etkileyebilmesidir.

İç çevre, örgüt içerisindeki unsurlardan oluşur .Bir anlamda örgütsel faaliyetleri etkileyen, tamamen denetlenemeyen; ama etki altına alınma ihtimali diğer çevre unsurlarına göre daha fazla olan örgütün sınırları içerisindeki unsurları kapsar. Örgütün; üretim yapabilmek için sahip olduğu kaynaklar, temel ve ayırt edici yeteneği, değer yaratma gücü, üretim, pazarlama, araştırma geliştirme, finans, muhasebe gibi fonksiyonları, yönetim biçimi, yapısı, kültürü vb. bu çerçevede düşünülebilir. İç çevrenin bu unsurları bir örgütün rakiplerine göre güçlü veya zayıf olduğu yönlerini belirleyen unsurlardır.

Dış çevre, örgütün sınırları dışında kalan ve örgütü etkileyen ve etkileme ihtimali olan tüm unsurları ifade eder. Örgütün dış çevresinde örgütsel faaliyetlerini etkileyebilen çok sayıda unsur olduğundan, bu unsurlar örgüt üzerine olan etkileri de göz önüne alınarak genel (makro, toplumsal) ve yakın (iş, faaliyet, görev) çevre şeklinde ikili bir ayrıma tabi tutularak incelenebilir.

Bir örgütün faaliyet gösterdiği çevreyle uyumlu olması demek, çevresel unsurlardaki değişime; stratejisinde, yapı ve tasarımında, kültüründe gerekli değişimler yaparak cevap vermesi demektir. Ayrıca örgüt de kendi amaçları doğrultusunda çevresel unsurları etkilemek ister. Bir anlamda örgütler çevreye uyum sağlayacak ve çevresel unsurları etkileyebilecek stratejiler geliştirmeli ve bu stratejileri uygulayacak şekilde iç sistemlerinde değişimler yapabilmelidirler. Bu nedenle strateji belirleme sürecine örgütsel başarı üzerinde önemli etkisi olan çevresel unsurların incelenmesiyle başlanmalıdır.

Çevresel analiz, örgüt yönetiminden sorumlu olanların, hem örgütün sınırları dışında olan dış çevre unsurlarını hem de örgütsel unsurları incelemesi, bu unsurlar hakkında bilgi toplaması, değerlendirmesi ve paylaşması sürecidir. Çevresel analiz yoluyla örgüt, dış çevrenin ortaya çıkardığı fırsat ve tehditlerle, kendi iç çevresinde ortaya çıkan güçlü ve zayıf yönleri hakkında elde ettiği bilgiler doğrultusunda stratejisini belirler. Bu sayede kaynaklarını amaçlarına doğru daha uygun bir şekilde yönlendirir.

Çevresel analizdeki amaç, örgütün içsel ve dışsal çevre unsurları hakkında elde edilen bilgileri bir araya getirmek, örgütün; geleceği açısından önemli olan unsurları tanımak, amacını gerçekleştirmesine ve başarısına katkıda bulunacak stratejiler geliştirmek ve örgütsel yaşamı uzatmak adına örgüt - çevre arasındaki uyumu sağlamaktır.

Örgütler genel çevreyi analiz ederken dışsal çevredeki değişimlerin yönlendirici güçleri olan ekonomik, teknolojik, sosyal, kültürel ve siyasal çevre unsurlarına odaklanırlar. Genel çevre unsurlarının analizinde bu unsurların ulusal boyuttaki özellikleri yanında uluslararası boyuttaki özellikleri de göz önüne alınmalıdır.

Yakın çevre unsurları; müşteri, tedarikçi, rakip, ikame ve tamamlayıcı ürünler üreten örgütler, sivil toplum örgütleri, düzenleyici ve denetleyici kurumlar gibi kişi ve gruplardan oluşur.