Sporda Yetenek Seçimi İlkeleri
Bir eğitim programının başarısı büyük ölçüde onunla ilgili performans amaçlarının karşılanmasına bağlıdır (Mackenzie, 2005). Günümüzün spor anlayışı da çocuk yaşta yetenekli sporcuları düzenli bir antrenman sürecine başlatmayı gerektirmektedir. Dolayısı ile çocukların sportif yeteneklerinin keşfedilmesi ve bu doğrultuda spora yönlendirilmeleri oldukça önemlidir (Bompa, 2009). Çocuğun yeteneklerine en uygun spor branşının belirlenmesi, çocuğun o branşta başarılı olma olasılığını arttıracaktır. Sporda yetenek seçimi ilkeleri kapsamında literatür incelendiğinde henüz araştırmacılar arasında bir fikir birliği olmadığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda sporda yetenek seçimi ilkeleri olarak 5 adet ilke belirlenmiştir.
- Konstitüsyonel Özellikler İlkesi
- Motorik Özellikler İlkesi
- Bilişsel Özellikler İlkesi
- Duyuşsal Özellikler İlkesi
- Sosyal Özellikler İlkesi
Konstitüsyonel Özellikler İlkesinde Çerçevede çocuğun boy uzunluğu ve vücut ağırlığı, vücut yağ ve kas oranı, kas lif tipi dağılımı, çap ve çevre ölçülerinin yanı sıra ebeveynlerinin antropometrik özellikleri, hastalık öyküsü (anemnez) gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.
Motorik Özellikler İlkesinde Motorik özellikler, organizmanın uyum yeteneği ve verimlilik düzeyine göre performans olarak ortaya çıkan özelliklerdir. Bu özellikler kuvvet, sürat, çeviklik, esneklik gibi özellikleri kapsar ve bu özelliklerin sergilenme düzeyine bağlı olarak sportif performans yeteneği ortaya çıkmaktadır.
Erken yaşta potansiyel performansın keşfedilmesi ve doğru branşın seçilmesi, sporda maksimum performans düzeyine ulaşmak için zemin hazırlayacaktır (Tutkun ve ark., 2006).
Bilişse Özellikler İlkesinde Biliş, içsel zihin sürecini tanımlayan geniş kapsamlı bir ifade olup dikkat, bellek, problem çözme gibi alt boyutları olan bir terimdir (Bayhan ve Artan, 2007).
Duyuşsal Özellikler İlkesindede Duyuşsal özellikler, bireyin duygularını içeren davranışları ifade eder. Bu davranışlara tercihler, güdüler, değerler, yönelimler, ahlaki kurallar, istek ve arzuların yanı sıra (Sönmez, 1986), rekabet hırsı, konsantrasyon ve motivasyon örnek olarak gösterilebilir. Bu gibi faktörlerin sportif müsabakalar esnasında önemli etkiye sahip olduğu bilinmektedir.
Sosyal Özellikler İlkesinde ise; İnsan, doğumundan itibaren çevresi ile sürekli etkileşim halindedir Bu etkileşimin yoğunluğu ve sıklığı sosyal gelişim düzeyini etkilemektedir. Sosyal gelişim, bireyin çevresindeki insanlar ile kurduğu ilişkileri ve onlarla uyumlu olma yetenekleri olarak tanımlanabilir. Ebeveyn veya aileden herhangi birinin sporcu olması, çocuğun spora ilgi duymasını tetikleyebilir ve çocuğun herhangi bir spor branşına ilgi duymasını sağlayabilir. Bu yönde ilgisi artan çocuğun o spor branşına herhangi bir yönlendirme yapılmaksızın kendi kendine yönelmesi mümkündür. Ancak çocuk seçtiği spor branşı için ne kadar uygun özelliklere sahip olduğu konusunda bilgi sahibi olmadığından dolayı ilgisi olmasına rağmen kendisi için yanlış bir spor branşı seçmiş olma ihtimali oldukça yüksektir.
Yetenekli Sporcunun Özelliklerinden Bazıları
- Eğitiminde daha başarılı.
- Aynı kapsam ve boyuttaki eğitim uyarıları ile büyük başarı elde edin.
- Antrenman sırasında yeni uyarılara daha hızlı uyum sağlar.
- Daha hızlı öğrenir (ör. hareket akışı, teknik bilgiler).
- Başarıyı yaratıcı bir şekilde artırmak için önceki deneyimi kullanır.
- Bağımsız olarak gerçekleştirmekte olan zor görevleri de üstlenir ve sorunları yaratıcı ve orijinal bir şekilde çözer.
- Performansta tipik bir artış vardır.
- Yetenekli bir sporcu sportif, sıkı çalışan ve hırslı, sistematik bir şekilde çalışıyor.