Sporda Yetenek Seçimi Süreci

Doğru Yetenek Seçimi Sürecinin Sporcu Üzerinde Etkisi

• Antrenmanda daha başarılıdır.
• Aynı kapsam ve büyüklükteki antrenman uyaranlarında büyük başarı elde eder.
• Antrenmanda verilen yeni uyaranlara daha çabuk uyum sağlar.
• Daha çabuk öğrenir.

Fiziksel fitness ve Antropometrik özellikler

Tüm spor branşlarında olduğu gibi antropometrik özellikler ve fiziksel kondisyon da oldukça önemli unsurlardır. Yetenek seçimi ve yönelimi sürecinde antropometrik özellikler ve bireyin yetenekleri ortaklaşa olan iki önemli faktördür. Doğru yönlendirme ve performans tahmini için değerlendirilir. Bu nedenle her aşamada antropometrik ölçümler yapılır (Anshel ve Lidor, 2012). Temel seçim aşamasında boy uzunluğu vücut ağırlığı ve daha geniş bir taban tarama ölçümleri yapılır. Bu ölçümler vasıtasıyla, belirlenen çocukların vücut kompozisyonları, fiziksel gelişim ve zindelik durumları yüzdelik tablolara göre karşılaştırılarak belirlenir (Bompa ve Buzzichelli, 2018).

Yetenek Seçimi ve Yönlendirme Aşamaları

Yetenek seçme ve yönlendirme modellerine göre Spor bilimciler tarafından geliştirilen çeşitli modeller vardır. Hare modeli iki aşamalıdır (1982), Gimbel (1976) ve Jones & Watson'ın modeli dört aşamalıdır (1977) ve Bar -Or'un modeli beş aşamalıdır Ancak Bompa'nın modeli (1985) sporda yaygın olarak kabul edilen üç aşamayı içerir (Vaeyens ve ark, 2008). Diğer modellerle karşılaştırıldığında en dikkat çekici yönü Bompa'nın üç aşamalı yetenek modelidir.

Yetenek Seçimine uygun test bataryaları

Günümüzde çocuklar ve gençlerin motor becerileri ve fiziksel uygunluk düzeylerini belirlemek için yaygın olarak kullanılan birçok test bataryası bulunmaktadır. En çok kullanılan testlerden bazıları; Kraus -Weber Minimal Uygunluk Testi, Başkanlık Fiziksel Uygunluk Testi, Gençlik Kondisyon Testi, Monibota Fiziksel Uygunluk Performans Testi, Ulusal Çocuklar ve Gençlik Fitness Çalışma Testleri, Crysler Fund Fit Youth Today Programı, Fitness gram Sistemi, Allgemeine Sport Motorisher Testi ve Euro fit Testleridir.

Mevcut yetenek tanımlama programları

Sporcularda en gelişmiş yetenek belirleme programları eski doğu bloğu ülkelerinde geçmiş zamandan beri var olmuştur. Kullandıkları seçim yöntemlerinde günümüzdeki gibi gelişmiş teknolojik cihaz ve üst düzey laboratuvar ortamı bulunmuyordu. Fakat yeteneği belirlemek için sistematik yaklaşımlar var olmuştur. Okullar ve onların beden eğitimi programları ile yakın bir koordinasyonu içeren programlar diğer ülkelerden daha iyi seviyedeydi. Yetenek belirleme programları kullandıkları sistemle ilgili modellerdi.

Eski Sovyet birliğinde yeteneğin belirlenmesi

Eski Sovyet'te yetenek tespiti üç aşamadan oluşuyordu. Aşamalar arasında, seçilen çocuklar ya özel olarak kalifiye bir beden eğitimi öğretmeni ya da kalifiye bir koç tarafından eğitilir böylece özdeşleşme süreci gelişim süreciyle yakından bağlantılıydı. Aşamalar arasındaki kontrollü eğitim, sporcunun eğitim hassasiyeti hakkında da değerli bilgiler verir.

Doğu Almanya’da yeteneğin belirlenmesi

Doğu Almanya’da yetenek belirleme süreci iki aşamadan oluşmaktaydı. İlk aşamada genel olarak çocukların antropometrik özelliklerine yönelik veriler toplanır ve yapılan değerlendirmeler koşu hızı, sıçrama kuvveti ile ilgili olarak beden eğitimi derslerinde elde edilen performanslardır. Daha sonra bu verilere göre beden eğitimi ve spor derslerinde ders programları hazırlanmıştır.

Avustralya Yetenek Seçimi Yaklaşımı

Yukarıda tartışılan Doğu Almanya ve Sovyetler Birliği'nin sistemik modelleri gibi daha etkili yetenek belirleme programlarından bazıları tarihe geçmiş gibi görünüyor. Fakat yüksek maliyetler nedeniyle ve yüksek organizasyon gücü ile birçok ülkede uygulanması pek kolay görülmemektedir.

Diğer Ülkelerin Yetenek Sistemi

Çin, okul programlarıyla çok yakından bağlantılı olan ülke çapında bir yetenek belirleme sistemine sahiptir. Eski Doğu Almanya ve Sovyetler Birliği'nde olduğu gibi, yetenek geliştirme profesyonel koçların sorumluluğundadır.

Yetenek Seçiminin İleri Dönemlere Katkısı

İleri dönemlerde spor branşları çalışma programları geliştirilecekse, kapsamlı uluslararası işbirliği gereklidir. İyi düzeyde bir işbirliği ve mevcut bilgilerin geniş çapta kullanılabilmesi için uluslararası veri bankalarının oluşturulmasına katkıda bulunulmalıdır. Ek olarak, daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.