Sporda Beceri Öğrenme Aşamaları

Fitts ve Posner 1967 yılında ortaya koydukları yaklaşımlarında klasik öğrenme aşamalarını üç ana başlık altında değerlendirmektedir. Bu modele göre beceri öğrenimi Bilişsel, İlişkilendirme ve Uzmanlaşma -Otonom aşama olmak üzere üç ana kategoriye ayrılmıştır.Fitts ve Posner’e göre beceri öğrenme aşamaları uygulama süreleri kişisel özellikler öğrenilen becerinin zorluk derecesi, uygun öğrenme ortamı, eğitmen bilgi düzeyi gibi bir çok etmene bağlı olmaktadır. Fitts ve Posner beceriyi uygulama süresinin içerisinde belirli basamaklar olarak değerlendirmeye almıştır.

Gentile ise beceriyi Fitts ve Posner’in aksine iki aşamadan oluşan bir süreç olarak ifade etmektedir. Bu beceri aşamaları, Hareket Kalıbı Oluşturma ve Çevresel Bağlam Aşaması ve Sabitleme -Çeşitleme Aşaması olarak isimlendirilmiştir.

Bernstein ise öğrenme sürecini diğer bilim insanlarına oranla daha da geniş kapsam içerisinde ele almış ve değerlendirmeleri sonucunda farklı açılardan aşamalara ayırmıştır. Berstein özellikle becerinin serbestlik derecesini göz önünde tutmuştur. Yapılan değerlendirmelerde vücut hareketinin olup olmadığını, vücut uzuvları ve parçalarının kullanım durumu ve çevresel koşulların değişimi ve etkisi gibi bir çok özelliği de göz önünde bulundurmuştur. Burada becerilerin yapıları göz önünde bulundurulmaktadır. Düşünüldüğünde genel olarak birçok hareket vücudun tamamı ile ilgilidir ve spesifik olarak sadece bir nokta ile ilişkilendirilememektedir. Sonuç olarak birçok motor hareketler genellikle vücudun bir bölgesini değil tüm vücut koordinasyonunu gerektirmekte ve barındırmaktadır. Bersntein’e göre öğrenme süreci; Karar verme, Strateji geliştirme, İçselleştirme ve Uzmanlaşma aşamalarından oluşmaktadır. Diğer taraftan Bersntein, beceri öğrenimi için Vücut sabit, Vücut Hareketli ve Çevresel Koşullara uyum gibi öğeleride beceri öğrenme aşamasının içerisinde tutmaktadır. Bu dört aşamanın ilk iki aşaması öğrenme, temel bilgiler ve planlamaya odaklıyken devamında yer alan iki aşama ise standartlaştırma ve sabitleme aşamaları olarak sınıflandırılabilmektedir.

Beceri öğrenim süreci başladığında ve aşamalar geçilmeye başlandığında; gelişim oranında değişimler, hareket koordinasyonunda farklılıklar, kontrollü harekette serbestlik oranında farklılıklar, eski ve yeni hareketlerde meydana gelen farklılıklar, beceri uygulanırken kullanılan kaslarda farklılıklar, enerji tüketiminde meydana gelen farklılıklar, görsel ve işitsel dikkatte oluşan farklılıklar, hareket uygulanırken bilinç düzeyinde meydana gelen farklılıklar, beceride hatayı farkedebilme ve düzeltebilme yeteneğindeki farklılıklar ve bilişsel aktivasyon farklılıkları gibi bir çok özellikte değişimler meydana gelmektedir. Beceri öğreniminde ilerlemeye bağlı olarakta bu özellikler değişmeye başlamaktadır. Tüm bu özellikler bir anda ve/veya aniden değil gelişimsel ve öğrenmeye bağlı olarak olmaktadır. Beceri öğrenim sürecinde, uygulayıcı ve uygulayıcının beceriyi gerçekleştirme performansında zamana ve öğrenmeye bağlı olarak değişiklikler meydana gelmektedir. Bireysel farklılıklar, yetenek düzeyi, olgunlaşma, hazırbulunuşluk gibi kavramlar performans değişikliklerinin temelini oluşturmaktadır. Bu bölümde beceri öğrenimi ile uygulayıcı/sporcu/öğrencide ve sporcunun performansında değişen özellikler ele alınacaktır.