Spor Yönetiminde Liderlik ve Karar Verme

Genel Yönleri İle Karar Verme Kavramı

Günümüzde sorun çözme kabiliyeti yüksek olanlar kurum, kuruluş, grup ve toplumlara liderlik yapabilmektedir. Kurum, kuruluş, işletme ve toplumların ayakta kalabilmelerini sağlayan en önemli faktörlerden biri, sorun çözme kabiliyeti yüksek olan liderlere sahip olmalarıdır. Çünkü yöneticilerin lider olarak farklılaşmalarının göstergesi, ortaya çıkan sorunlar karşısında çözüm üretme ve dolayısıyla karar verme yöntemleridir.

Karar sözcüğü kelime anlamı itibariyle “…bir iş için düşünüp taşınılarak uygun diye üzerinde durulan çare…” yi ifade etmektedir. İşletme yönetimi alanyazını esas alındığında karar bir “seçimi”, “tercihi” ifade etmektedir. Dolayısıyla spor yöneticisinin herhangi bir konuda yaptığı seçim karar olarak tanımlanabilir. Spor yöneticileri ve spor liderleri spor organizasyonu içerisinde iyi ya da kötü, doğru ya da yanlış birçok karar vermektedir. Bir başka bakış açısına göre karar; etken olan eylemin seçimidir.

Spor yönetimi içerisinde ister bireysel karar verme olsun ister grupsal karar verme olsun, karar hangi kademede kim tarafından alınırsa alınsın bir seçim yapma işi söz konusudur. Kararın tek kişi ya da grup (takım) halinde veriliyor olması, bu niteliği değiştirmez. Dolayısıyla karar verme eşittir seçim yapma diyebiliriz.

Karar Verme Süreci ve Aşamaları

Karar vermenin belli bir süreç içerisinde ve belli aşamalardan meydana geldiğini ifade edebiliriz. Sürecin içerisindeki her bir aşamanın titizlikle ele alınması verilen kararın başarısını etkilemektedir. Alanyazın içerisinde karar verme sürecine ilişkin çeşitli aşamalar ifade edilmektedir. Bu aşamalar aşağıdaki biçimde ele alınabilir:

Durumu anlama: Bazılarına göre karar vermenin başlangıcı amaç belirlemek ya da sorunu tanımlamaktır. Ancak sorunu tanımlamanın ya da amacı belirlemenin öncesinde var olan durumun anlaşılması gerekir. Çünkü bu durum anlaşılmadan sorunun net ve doğru biçimde ele alınması mümkün olmayacaktır .

Sorunu tanımlama: Spor yöneticileri ve liderleri içerisinde bulundukları organizasyonları iyi tanımalı ve ortaya çıkabilecek sorunları tespit edebilmelidir. Çünkü yöneticiler, kurumlarında ortaya çıkan ya da çıkabilecek sorunları herkesten önce tespit etmek zorundadır. Gerçek sorunun belirlenmesi hayati öneme sahiptir. Çünkü sorunun tespitinde hata yapılırsa bu hata kuruma zaman, emek, malzeme ve/ya da maddi yük olarak geri döner. Dolayısıyla kurum etkinlik ve verimlilik bakımından büyük zarar görür.

Amaçları belirleme: Bazı yazarlar amaç ve hedef arasında en azından kapsadıkları zaman açısından bir fark gözeterek “amaç” ile nispeten kısa vadeli, “hedef” ile de daha uzun vadeli konuları ele almaktadır. Amaç ya da hedef gelecekte ulaşılmak ya da gerçekleştirilmek istenen bir durumu, bir büyüklüğü, bir yeri ifade eder. Amaçların belirlenmesi karar verme süreci için hayati öneme sahiptir. Çünkü karar verme sürecinin diğer aşamaları belirlenen amaçlar doğrultusunda ele alınacaktır.

Sorunu teşhis etme: Bu aşama, tanımlanan soruna ilişkin elde bulunan verilere bağlı olarak bu sorunun sebeplerini ve niteliklerini tespit etme ile ilişkilidir.

Alternatifleri geliştirme: Karar verme sürecinin bu aşamasında tanımlanan soruna bağlı olarak belirlenen amaçlara ulaşmak için, sorunu ya da soruna sebep olan nedenleri ortadan kaldıracak alternatiflerin neler olduğu belirlenir.

Alternatifleri değerlendirme: Karar sürecinin bu aşamasında geliştirilmiş bulunan çözüm alternatiflerinin değerlendirilmesi yapılır.

En iyi alternatifi seçme: Sorunun çözümü için alternatifler geliştirilip, bu geliştirilen alternatifler değerlendirildikten sonra sorunun çözümü için en iyi alternatife karar verilmesi gerekmektedir. Sorun gerçekçi ve doğru olarak saptanmış ve bu sorunun çözümü için olası tüm seçenekler ortaya konulmuş ise, en iyi alternatifin seçilmesi zor olmayacaktır.

Alternatifi uygulama: Sorunun çözümü için en iyi alternatif belirlendikten sonra bu alternatifin uygulanması aşamasına geçilir. Uygulama aşamasında olası yanlışlılara bağlı olarak meydana gelebilecek zararların önüne geçebilmek için karar verilen alternatifin uygulama öncesi son bir kez gözden geçirilmesi fayda sağlayacaktır.

Karar Verme Modelleri

Bir yöneticinin (liderin) karar verme süreci içerisinde hangi modeli kullanacağını bilmesi vereceği kararın başarısını etkileyecektir. Başarılı karar vermede en önemli faktörlerden biri bir yöneticinin (liderin) belirli bir kararı nasıl alacağı konusunda net olmasıdır. Dolayısıyla karar verme modellerinin bilinmesi spor yöneticileri için oldukça önemlidir. Alanyazında karar verme modellerinden bazıları aşağıdaki biçimde ele alınabilir:

Rasyonel karar verme modeli: Bu model, klasik ekonomi kuramı çerçevesinde insanı rasyonel bir varlık olarak kabul eder. Buna bağlı olarak model, bireylerin (karar vericilerin) olabilecek tüm seçenekleri sonuçlarıyla birlikte değerlendirerek optimal kararlar verdiği varsayımını öne sürmektedir.

Kısıtlı rasyonel karar verme modeli: Gerçek yaşamda rasyonel karar verme modelinin varsayımları her zaman geçerli değildir. Karar vericiler çoğu kez yetersiz ve kısıtlı bilgi çerçevesinde seçim yapmak zorunda kalmaktadır. Bu durum “kısıtlı rasyonellik” çerçevesinde değerlendirilebilir.

Faydacı karar verme modeli: Bireyler sadece kendileri için ne yapacaklarına karar verirken sadece kendi faydalarını düşünürler.

Politik karar verme modeli: Kurumsal faaliyetler aracılığı ile bireysel amaçları gerçekleştirmek için karar verme süreci içine girildiğinde yararlanılan model, politik karar verme modelidir. Bu modelde bireysel amaçları gerçekleştirmek için yöneticiler (liderler), genellikle örgütsel faaliyetlerden yararlanmaktadır.

Gruplar İçinde Karar Alma

Spor dünyası içerisinde verilen kararların önemli bir bölümü bir grup içerisinde (örn; yönetim kurulları, ödül jürileri, vs.) oluşmaktadır. Bu sebepten dolayı gruplar içerisinde karar almanın oluşma biçimlerini bilmek önemlidir. Gruplarda bireysel görüşlerin karar verilecek konu ile ilişkin ilk başta nasıl dağıtılmış olduğunu ve grubun hangi kurallar altında işlediğini bilmek, grubun nihai kararını büyük bir kesinlik derecesiyle yordamaya imkân vermektedir.