Sporda Kaygı ve Stres

Kaygı ve stres sportif performansı olumsuz olarak etkileyen en önemli psikolojik faktörlerden ikisidir.

Kaygı

Endişe, tedirginlik, gerginlik ve korku duygularına yüksek uyarılmışlığın eşlik ettiği negatif duygu durumu olarak tanımlanır. Uyarılmışlığın yüksek düzeyleri her zaman olumsuz değilken kaygının olumsuzdur. Stresle ilişkili olarak ise stres her zaman kaygıya neden olur ve organizma strese karşı kaygıya gösterilen tepkileri gösterir.

Sürekli ve Durumluk Kaygı: Sürekli kaygı bir kişilik özelliğidir. Kişinin bir durumu tehdit edici ya da tehdit edici olmayan olarak algılamasındaki eğilimidir. Yüksek sürekli kaygı düzeyine sahip bir birey, düşük kaygı düzeyine sahip birisine göre birçok durumu tehdit edici olarak algılama eğilimindedir.

Durumluk kaygı kişinin bir duruma nasıl tepki verdiğiyle ilgilidir Yani bir bireyin yaşadığı tedirginlik, gerginlik, sinirlilik, endişe veya korku gibi duygusal durumunu ifade eder.

Çok Boyutlu Kaygı Yaklaşımı: Bu yaklaşımda kaygı bilişsel ve somatik kaygı olarak ele alınmıştır. Bilişsel kaygı olumsuz beklentiler ve kişinin kendisiyle, mevcut durum ve olası sonuçlarıyla ilgili bilişsel endişelerini anlatırken, somatik kaygı boyutu kaygının fizyolojik- heyecansal boyutunu oluşturmaktadır.

Spor ortamı için de Martens ve Ark. bilişsel ve somatik kaygı bileşenlerini yarışma bilişsel durumluk kaygısı ve yarışma somatik durumluk kaygısı olarak ifade etmişlerdir. Bilişsel bileşen, endişe, kendini bunalmış hissetme, kafa karışıklığı, karar verememe, konsantrasyon eksikliği ve dikkatte kaymalar, somatik bileşen ise; otonom sinir sisteminin uyarılması sonucu ortaya çıkan fizyolojik tepkilerle belirgindir.

Sürekli - Durumluk ve Bilişsel - Somatik Kaygının Ölçülmesi

Sürekli ve durumluk kaygıyı ölçmek için Spielberger'in Durumluk -Sürekli Kaygı Envanteri (STAI), bilişsel ve somatik kaygıyı da ölçmek için Martens'in Yarışma Durumluk Kaygı Envanteri (CSAI ve CSAI 2), ve yine Martens'in spor Yarışması Kaygı Testi ( -SCAT) gibi envanterler kullanılmaktadır.

Kaygının Azaltılmasındaki Teknikler

Eğer kişide gözlenen kaygı somatik kaygı ise kastan zihine; eğer kişide gözlene kaygı bilişsel kaygı ise zihinden kasa gevşeme teknikleri kullanılmalıdır.

Stes ve Stres Tepkisi

Stres kavramının sahibi, ilk kullanan kişi Hans Selye’dir. Selye, stresi biyolojik sistemde stres yaratan uyaranlara (stresörlere) özel (spesifik) olmayan tepkilerle oluşan bir durum (sendrom) olarak tanımlamıştır.

stres uzun sürdüğü zaman organizmanın üç evrede tepki vereceği belirtilmektedir. Bunlar alarm evresi, direnme evresi ve tükenme evresidir ki Selye bu yapıyı Genel Uyum Sendromu olarak isimlendirmiştir.

Stres Yaratan Faktörler (Stresörler): Dışsal faktörler, birincil gereksinmelerden yoksun kalma ve sosyal faktörler gibi farklı kategorilerden kaynaklanmaktadır.

Stresin Belirtileri: Fiziksel, bilişsel (zihinsel) ve davranışsal olarak üç kategoride ele alınmaktadır

Stresin İki Şekli: Stresin iki şekli bulunmaktadır. Bunlardan birisi “iyi stres" diğeri de “kötü stres ”dir. İyi stres performansı artırırken kötü stres azaltmaktadır.

Süreç Olarak Stres: Stres, süreç olarak ele alındığında bu süreç dört evreden oluşmaktadır. Birinci evre fiziksel ve/veya psikolojik bir talep, ikinci evre bu talebin tehdit olarak algılanıp algılanmaması yönünde değerlendirilmesi, üçüncü evre fiziksel ve/veya psikolojik tepki ve dördüncü evre performans veya sonuçtur.

Kaygının düzenlenmesinde kullanılan teknikler stresin düzenlenmesinde de kullanılmaktadır.